Vassilis writes, "Βιωματικό κείμενο πολυπαθούς δασκάλου, για όσους αγαπούν αυτήν την ποικιλία λόγου. Εξιστορώ όσα παρατηρώ εδώ και λίγα χρόνια να συμβαίνουν στη συμπεριφορά διαφόρων υπευθύνων, αρμοδίων και αριστογειτόνων απέναντι στους αποσπασμένους εκπαιδευτικούς. Η μελέτη περίπτωσης αφορά βέβαια την Ιορδανία, αλλά μπορεί να έχει και άλλους χώρους εφαρμογής.

Βασίλης Οικονομίδης, Τομέας Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού, Πανεπιστήμιο της Ιορδανίας"

4 Απριλίου 2008

Το δοβλέτι

Ασκήσεις γραμματισμού για όλα τα επίπεδα



Πριν λίγον καιρό, έγραφα σε σύντομο σχόλιό μου σε κείμενο της Κυριακής Φρατζή σχετικά με το εργασιακό καθεστώς μας στα Πανεπιστήμια του κόσμου ότι θέλω να ξεκινήσω την μικρή μου ανταπόκριση από τη λαγγεμένη Ανατολή με τη φράση που θυμάμαι να πέφτει το 2001 από τα ρητορικά χείλη ενός υφυπουργού Παιδείας σε σεμινάριο επιμόρφωσης. Έλεγε τότε ο κύριος υφυπουργός με επιπληκτική σοβαρότητα, απαντώντας σε παράπονα συναδέλφων από τη Γερμανία για το ύψος του επιμισθίου και σε ορισμένες άλλες παρατηρήσεις που άπτονταν του θέματος της ασφάλειας υγείας "Τόσα έχει η Ελλάδα μας, τόσα δίνει". Αυτή ήταν η κορωνίδα και πλαισιωνόταν από διαβεβαιώσεις που πάνω-κάτω διευκρίνιζαν ότι "μπορεί πλούσιοι να μη γίνετε στα ξένα, αλλά θα ζήσετε καλά και κάτι θα καταφέρετε". Τα άκουγα όλα με ενδιαφέρον γιατί το ζήτημα του πλούτου δε με απασχόλησε ποτέ στο λειτούργημά μου αλλά κι επειδή είχε ο ίδιος την εμπειρία της ξενιτιάς κι ο λόγος του είχε κάτι το προσωπικό και συγκινημένο.

Σας θυμίζω τη χρονολογία, Ιούνιος του 2001, ζέστη, συγκρατημένη αγωνία, κοινή σε πολλούς, για το τι έμελλε ο Σεπτέμβριος να φέρει. Έφερε πολλά και προπαντός το μέγα δοκιμαστήριο της υπομονής. Στην Ιορδανία, στη Φιλοσοφική Σχολή από το 2002, έδωσα αφειδώλευτα χρόνο, προσπάθεια, ανάπτυξα ακροβατικές ικανότητες ώστε να συνεχίσω τη θαυμάσια αρχή που έκανε ο προδιδάξας Δημήτρης Καραδήμας. Και, ιδού, έξι χρόνια μετά ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε την πρώτη μας δεκαετία ως Τομέας Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο της Ιορδανίας, με περισσότερους από εξήντα φοιτητές να εγγράφονται στα δύο εξάμηνα. Θα σας στείλω αργότερα τα νέα και εικόνες από τις εκδηλώσεις μας κι από τα επίσημα εγκαίνια της Ελληνικής Γωνιάς που λειτουργώ και χαίρομαι, αφού έχασα τον ύπνο και όλον τον ελεύθερο χρόνο μου για κάμποσους μήνες. Σήμερα όμως δε θέλω να διασκεδάσω τις μελαγχολικές σκέψεις μου με εορταστικά στιγμιότυπα.

Όταν άρχισα το στάδιόν μου εδώ, είπα ότι ο υφυπουργός είχε δίκιο. Ζούσα καλά, χωρίς υπερβολές αλλά και χωρίς τίποτα να στερούμαι. Ύστερα ήρθε ο πόλεμος (ποιος απ'όλους στη Μέση Ανατολή, θα μου πείτε), ήρθαν τα τραγικά του γεγονότα και οι πρακτικές κακουργίες του: έφτασαν οι πρόσφυγες από το Ιράκ, όσοι τελοσπάντων ήρθαν με τα πακέτα σκληρού συναλλάγματος. Σταμάτησε το πρόγραμμα ανεφοδιασμού της χώρας με δωρεάν πετρέλαιο στη βάση της συμφωνίας "Πετρέλαιο αντί Βοήθειας" που είχε συγκρατήσει για μια δεκαετία περίπου την οικονομία στη χώρα υποδοχής. Τελείωσαν αυτά, αυτές οι εύκολες και αμφίθυμες μέρες. Τα ενοίκια έγιναν απλησίαστα. Η βενζίνη ανατίμησε τα πάντα, οι ξένες επενδύσεις φέραν μεγάλη κάστα υψηλόμισθων που εκτίναξε τα πάντα σε ύψη δυσθεώρητα για τους πολίτες τις χώρας αλλά και για εμάς, τους αποσπασμένους εκπαιδευτικούς.

Αρχίσαμε να περιστέλλουμε, κόψε από εδώ, κόψε από εκεί, να τα βολέψουμε, όπως ο Καβάφης τα περιγράφει "Εν μεγάλη ελληνική αποικία 200 πΧ.". Στο όνομα της λογικής, δύο πρεσβευτές με εξαιρετική πείρα, ενδιαφέρον για τα εκπαιδευτικά πράγματα και ανθρωπιά έστειλαν από το 2004 μέχρι το 2007 τρεις εκθέσεις που πλαισίωναν το αίτημά μας (δικό μου και των λοιπών συναδέλφων που εργάζονται σε σχολεία και άλλες εστίες ελληνομάθειας) για δραστική αναπροσαρμογή του επιμισθίου μας. Στο τέλος, κατήντησε πλέον φαιδρότητα "Τι λέτε, να ετοιμάσουμε καμιά αναφορά;" Κατέληξε επαχθής και η σκέψη για το ταξί που χρειαζόμαστε για να φτάσουμε στο σημείο πληρωμής. Το Αμμάν δυστυχώς στερείται οργανωμένης δημόσιας συγκοινωνίας που να εξυπηρετεί ορισμένες απομακρυσμένες μεταξύ τους περιοχές. Το σκάνδαλο: η προϊσταμένη αρχή αλλά και το Γραφείο Συντονιστή Εκπαίδευσης, στο οποίο κοινοποιούνταν όλα αυτά τα διαβήματα, ουδέποτε απάντησαν στο αίτημά μας με οποιονδήποτε τρόπο. Ή, σε κάθε περίπτωση, εγώ δεν έλαβα ούτε απάντηση γραπτή, ούτε φωνή, ούτε λόγο παρηγορίας. Τ ί π ο τ α. Μόνο στα τελευταία, εννοώ τον περασμένο Δεκέμβριο(2007), μας κοινοποιήθηκε ένα χαρτί για τη μετατροπή του επιμισθίου σε ευρώ από δολλάρια που ήταν μέχρι τότε και είναι βεβαίως μέχρι τώρα. Χρειάστηκαν περίπου δύο χρόνια από την πρώτη φορά που ζητήσαμε τη μετατροπή για να κινηθεί το όρος του Αραράτ. Και τι; Η μετατροπή έγινε με τη χειρότερη δυνατή ισοτιμία, ενώ σε άλλες χώρες της περιοχής (ακόμη και σε εκείνη που μισθοδοτείται ο ίδιος ο Συντονιστής) χρησιμοποιήθηκε άλλη, ευνοϊκότερη, λες και είχαν γίνει τίποτα ενδιάμεσες αυξήσεις υπέρ ημών κι ανησύχησαν μη βρεθούμε προνομιούχοι. Σας υπενθυμίζω ότι από το 2000 καμία προσαρμογή δεν έχει γίνει εκτός από ορισμένες που πέρασαν σε γραφή ψιλή και κρυπτογραφική. Και, ξανά, τι; Μήπως πράγματι αυτή η κουτσουρεμένη επίνευση του Υπουργείου μας (που ακόμα και τη στρογγυλοποίηση του ποσού έκαμε σε βάρος μας- είναι αυτές οι δεκαδικές σκληρότητες που με θλίβουν τόσο) πήρε το δρόμο της υλοποίησης; Όχι βέβαια. Πληρώθηκα σήμερα για τον Απρίλιο 2008 στο ίδιο μέρος, με το ίδιο "σκληρό" τωόντι νόμισμα, έχοντας μόνες παρηγοριές κάτι σελίδες του Γιώργου Ιωάννου που ξεδιαλέγω για το άτυπο σεμινάριό μου και το φως λίγης Άνοιξης. Εκεί, στις σελίδες, ο αγαπημένος μου παρηγορητής μιλάει αυτοσαρκαζόμενος για τον Πτωχοπρόδρομο. Ο βίος βραχύς, η δε τέχνη μακρά, που έλεγε κι ο Ακομινάτος. Είναι, λοιπόν, η γραφειοκρατική ακηδία τέχνη;

Σας παρακαλώ να μου πείτε σε ποιο καθεστώς, το επίσημο διάβημα πολιτών και μάλιστα υπαλλήλων προς το φορέα τους θα έμενε αναπάντητο για χρόνια; Εγώ σας υποψίασα με τον τίτλο του παρόντος σημειώματος για την πρόταση ιστορικής αναλογίας που διαβλέπω. Γνωρίζετε ότι αλλιώς προβλέπει ο νόμος, αλλά...

Στο μεταξύ, εννοώ αυτά τα χρόνια, έφτανε ο απόηχος από οιμωγές νοικοκυροσύνης: α. "Το θέμα των επιμισθίων θα αντιμετωπιστεί συνολικά." Όμως δε ζούμε συνολικά: εννοώ ότι, αν σε μια χώρα της Ευρώπης ή και αλλού ο πληθωρισμός ύψους 4% φέρνει την υποτίμηση του επιμισθίου κατά 25% σε βάθος εξαετίας, στην Ιορδανία δυστυχώς ο Economist του Μαρτίου 2007 (Vol. XV, No 5) διαπιστώνει αύξηση του κόστους διαβίωσης στο συνθλιπτικό ποσοστό του 70%.

β. "Θα δοθεί προσωρινά αύξηση 9% μέχρι να ρυθμιστεί συνολικά το θέμα", μια εξαγγελία που ανακοινώθηκε πέρσι (Απρίλιος 2007) στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας, με την υπόσχεση ότι θα εφαρμοστεί αναδρομικά από τον Ιούνιο του έτους εκείνου. Οι εξαγγελίες έγιναν με επίσημο τρόπο, διατυμπανίστηκαν στην ημεδαπή και έμαθα ότι έγιναν εκλογικό πυροτέχνημα στην αλλοδαπή, κατά τις επισκέψεις επισήμων. Τίποτα δεν ακούστηκε έκτοτε.

γ. "Υπάρχουν και μερακλήδες ολιγαρκείς άνθρωποι που θα κάνουν τη δουλειά με αίσθημα αυταπάρνησης κι ευθύνης." Πράγματι υπάρχουν και, ίσως, βλέπω έναν το πρωί στον καθρέφτη του μπάνιου. Αλλά αν εξαιρέσει κανείς εμάς, είναι πια ξεθυμασμένο ανέκδοτο ότι έρχονται νέοι αποσπασμένοι στην Ιορδανία. Γιατί στ' αλήθεια έρχονται μερικοί επιτυχόντες των εξετάσεων στις αρχές Σεπτεμβρίου ή, κάποτε, και στα τέλη Αυγούστου. Μένουν περίπου δέκα μέρες, ενίοτε και λιγότερο και φεύγουν. Συνήθως δεν προλαβαίνω καν να τους συναντήσω για καφέ, να τους καλωσορίσω και μαθαίνω πως πήραν το αεροπλάνο του γυρισμού. Έπειτα, στα τέλη του Οκτωβρίου, στα μέσα Νοεμβρίου, στις αρχές Δεκεμβρίου, στα τέλη Φεβρουαρίου (αν το πιστεύετε) συνήθως έρχονται με παράταση της πενταετίας άλλοι, έπειτα από τηλεφωνήματα με υποσχετικές παρακλήσεις. Όποιος θεωρεί ότι αστειεύομαι, μπορεί να μου ζητήσει ονόματα και ημερομηνίες αναχωρήσεων και αφίξεων που άθελά μου έχω στο αρχείο μου εκτελώντας το άχαρο χαμαλίκι του υπολόγου προϊόντος ΧΕΠ.

Εξ όνυχος τον λέοντα: Αν αυτή είναι η συμπεριφορά προς τους ανθρώπους, τους δασκάλους, πόσο διαφορετική μπορεί αυτή να είναι προς το αντικείμενο και τον ευγενικό στόχο της ελληνομάθειας και της γνωριμίας με τον πολιτισμό μας; Δυστυχώς όχι πολύ. Γιατί ο πολιτισμός είναι ευρύτερη έννοια που έχει και αφηρημένο περιεχόμενο (αξίες, υποδείγματα, ιστορικότητα) αλλά και προσωποποιημένη έκφραση. Για παράδειγμα, αποστέλλω στο Γραφείο Συντονιστή Εκπαίδευσης την παραγγελία βιβλίων του Οργανισμού (γιατί θέλω να πειραματιστώ με δύο από τα τμήματά μου με νέο υλικό, όπως είναι το δικαίωμα και η ερευνητική μου υποχρέωση) το Μάιο. Τα βιβλία έρχονται στις 25 Φεβρουαρίου. Δηλαδή τι έπρεπε να κάνω κατά το χειμερινό εξάμηνο (Σεπτέμβριος-Ιανουάριος), αν δεν είχα την αιτιολογημένη δυσπιστία μου και δεν είχα κρατήσει απόθεμα άλλου διδακτικού υλικού;

Τι προτεραιότητες θέτει (και ποιος τις θέτει;) η Πολιτεία για την οργάνωση της ελληνομάθειας ανά χώρα; Όποιος έχει κάποια αμφίβολης αξίας έμπνευση ή την ξεθυμασμένη παρότρυνση από κάποιο Πατριαρχείο ξεκινά ως έλαχε; Γιατί να επιμένουν να στέλνουν με καθυστέρηση δασκάλους ή καθηγητές σε σχολεία που στην πραγματικότητα δεν ενδιαφέρονται για τα ελληνικά, δεν τα εντάσσουν στο επίσημο πρόγραμμά τους ως ισότιμο μάθημα, τη μια χρονιά τα θέλουν, την άλλη πετούν τον δάσκαλο έξω γιατί ζήτησε να βγάζει κι από καμιά φωτοτυπία για τους μαθητές; Φέτος έφεραν πάλι μια δασκάλα στα τέλη του Φεβρουαρίου. Να κάνει τι; Εδώ, το σχολικό πρόγραμμα διδασκαλίας τελειώνει στις αρχές Μαϊου κι έπειτα ξεκινούν οι εξετάσεις.

Γιατί ενώ ,σαν την τακτική νοικοκυρούλα σε ποιήματα της Δημουλά, μαζεύουν οι εποπτεύοντες ημερομηνίες έναρξης και λήξης και διακοπών, έπειτα εφαρμόζουν το σύστημα "Προκρούστης bed"; Αρχή και λήξη και διακοπές σύμφωνα με το πρόγραμμα του ελληνικού σχολείου, ίσως γιατί στο Κάιρο και στην Αλεξάνδρεια λειτουργούν πλήρη ελληνικά σχολεία. Φυσικά σε μια μουσουλμανική χώρα, με εντελώς διαφορετικό πρόγραμμα λειτουργίας των σχολείων, τούτο είναι κωμικό. Αλλά και αναποτελεσματικό: γιατί, για παράδειγμα, το Ινστιτούτο ξένων Γλωσσών της Στρατιωτικής Ακαδημίας του Αμμάν που ξεκίνησε από πέρσι τα ελληνικά για τους αξιωματικούς της, θέτει ως χρονική αφετηρία της διδασκαλίας τα μέσα του Αυγούστου και πέρας τις αρχές Μαρτίου. Στρατός είναι, έχουν κι αυτοί τον προγραμματισμό τους που δεν ταυτίζεται με το σχολικό πρόγραμμα της Ελλάδας. Όμως, μετά από κυκλικές περιπέτειες ανακλήσεων, οι Έλληνες εκπαιδευτικοί θα φτάσουν στα τέλη Οκτωβρίου, και από τα μέσα Μαρτίου μέχρι τα τέλη Ιουνίου (να τηρηθεί το πρόγραμμα της Ελλάδας...) θα παραμείνουν δίχως έργο και όχι από ευθύνη δική τους.

Απορημένα μάτια και ερωτηματικός τόνος σε ειρωνικές φωνές: αφού είναι έτσι, γιατί δεν πας στο καλό να ησυχάσεις κι εσύ κι εμάς να αναπαύσεις; Δεν έχω ποτέ καταλάβει κι ενστερνιστεί τη λογική ότι κάποιος επιτρέπεται να μου επιβάλει το επιτίμιο της σιωπής και της απαξίωσης όσων κάνω για να κρύψει τα πράγματα πίσω από κάδρα με την Ακρόπολη. Με τη λυδία λίθο της υπομονής να με δοκιμάζει για χρόνια, ξέρω ακριβώς τι κάνω, πώς το κάνω και γιατί. Τα ξαναλέμε.