frantzkyr writes, "
Κυριακή Φραντζή

Effy Alexakis.
Φωτογράφος και ερευνήτρια (Macquarie University), ευρύτατα γνωστή στην ελληνική και αυστραλιανή κοινότητα για την πλούσια φωτογραφική της δραστηριότητα που εκτίθεται σε μόνιμη βάση στην Αυστραλιανή Εθνική Πινακοθήκη Καμπέρρας, στην Κρατική Βιβλιοθήκη της Νέας Νότιας Ουαλίας και σε ιδιωτικές συλλογές. Μαζί με τον ιστορικό Leonard Janiszewski ερευνούν την ιστορική και σύγχρονη παρουσία των Ελληνοαυστραλών στον αυστραλιανό και διεθνή χώρο από το 1982. Το παρακάτω κείμενό της πρωτοδημοσιεύτηκε στο ραδιοφωνικό πρόγραμμα ABC με την ευκαιρία φωτογραφικής έκθεσης με τον ίδιο τίτλο στο πανεπιστήμιο Macquarie του Σίδνεϊ, το 2004. Η μετάφρασή του στα ελληνικά -με την άδεια της συγγραφέως του και επιμέλεια της υπογράφουσας- έγινε από τους φοιτητές του μαθήματος των προχωρημένων ΙΙ της ελληνικής γλώσσας του UNSW Ευσταθία Τόγια, Στέλλα Τόγια, Κων/νο Σαρρή, Εσμαέ Μιχαλάτου, Όλγα Κονσταντίνοβα, Γιάννη Κουτσούκο, Μανώλη Καμπούρογλου και Δημήτρη Καλλίγερο.
"

7 Ιουλίου 2008

Οι Ελληνίδες έχουν εγκατασταθεί στην Αυστραλία από το 1835 τουλάχιστον. Οι ιστορίες τους γεμάτες με επιτυχίες, αποτυχίες, ελπίδες και όνειρα - για μια Αυστραλία των προκλήσεων, μια Ελλάδα της μνήμης και μιας πίστης σε ένα ενδεχομένως απεριόριστο μέλλον - έχουν συχνά βυθιστεί κάτω από τις φωνές των ανδρών συντρόφων τους. Βεβαίως, η ελληνική μετανάστευση και εγκατάσταση στην Αυστραλία μέχρι το τέλη δεκαετίας του '50 και τις αρχές της δεκαετίας του '60 υπήρξαν συντριπτικά αρσενικές από την άποψη των αριθμών. Όμως, εκείνες οι Ελληνίδες που έφτασαν πριν από αυτήν την περίοδο - ολιγάριθμες όπως ήταν - παρέχουν εξίσου ισχυρή ένδειξη ότι είχαν στόχο πρωτοπορίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η κοινωνική θέση δύο πρώτων Ελληνίδων που έφτασαν στη χώρα, έρχεται σε ισχυρή αντίθεση με τους Έλληνες άντρες, οι οποίοι έφθασαν κυρίως ως κατάδικοι, ναυτικοί ή κυνηγοί χρυσού. Η Katherine Crummer (πρώην Αικατερίνη Πλέσσα) έφθασε το 1835 ως σύζυγος ενός βρετανού αξιωματικού του στρατού που μετά βρέθηκε να κατέχει διάφορες ηγετικές θέσεις στην αποικία της ΝΝΟ (NSW). Η Katherine ήταν η πρώτη επίσημα καταγεγραμμένη «ελεύθερη» Ελληνίδα που εγκαταστάθηκε στην Αυστραλία. Το 1859, η κοντέσα Diamantina Roma, ενετοελληνικής καταγωγής, έφθασε ως σύζυγος του πρώτου κυβερνήτη του Queensland, Sir George Bowen. Ο Bowen έγινε αργότερα κυβερνήτης της Βικτώριας. Το φιλανθρωπικό έργο της Διαμαντίνας επιδοκιμάστηκε ευρέως και την θυμούνται ακόμα από τα ονόματα περιοχών: οδός Roma, Lady Bowen Park και σταθμός της οδού Roma στο Μπρίσμπαν, ποταμός Diamantina, κωμόπολη Roma στο Queensland και καταρράκτες Diamantina στη Βικτώρια.

Κατά την περιόδο της εντατικής αναζήτησης χρυσού (1850-1860) κάποιες Ελληνίδες αναφέρεται ότι εργάζονταν σκληρά στα χωράφια της Νέας Νότιας Ουαλίας και της Βικτώριας. Με την συνεχή μετανάστευση στη δεκαετία του 1890 και στις αρχές του 1900, ο αριθμός των Ελληνίδων στην Αυστραλία αυξήθηκε ελαφρά. Οι Έλληνες εκείνη την εποχή παντρεύονταν συχνά γυναίκες βρετανικής καταγωγής, αλλά εκείνοι που ενδιαφέρονταν να διατηρήσουν τις ελληνικές αξίες και την ελληνική παράδοση, προτιμούσαν να γυρίσουν στην Ελλάδα, να παντρευτούν εκεί, και ύστερα να μεταναστεύσουν ξανά με την νύφη. Την περίοδο αυτή καταγράφεται και ο πρώτος ελληνικής καταγωγής πτυχιούχος στην Αυστραλία: μια γυναίκα, η Ωραία Ελλάς Μουστάκα, που αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ το 1897.

Ο πρώιμος 20ός αιώνας είδε το μικρό αριθμό Ελληνίδων στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της Αυστραλίας να δημιουργούν δεσμούς μεταξύ τους και να διαμορφώνουν ελληνικές κοινωνικές ομάδες και επίσημες οργανώσεις. Επίσημοι σύλλογοι Ελληνίδων γυναικών συστάθηκαν στη Μελβούρνη (1916), στο Περθ (1926), στο Σίδνεϊ (1929), στο Μπρίσμπαν (1931) και στην Αδελαΐδα (1937).

Η δημιουργία τέτοιων κοινωνικών και πολιτιστικών δικτύων από Ελληνοαυστραλές γυναίκες βοήθησε επίσης όπου υπήρχαν οικογενειακά προβλήματα. Σε μια ξένη κοινωνία, χωρίς τις μητέρες τους να τις βοηθούν στο σπίτι, ιδιαίτερα για τη φροντίδα των παιδιών, έπρεπε να στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό η μία στην άλλη. Για τις πρώτες γενιές των Ελληνοαυστραλών γυναικών, τα picnic και οι άλλες κοινωνικές και πολιτιστικές συγκεντρώσεις ήταν ένα ευχάριστο διάλειμμα από τη γενική απομόνωση στην οποία ζούσαν: οι αριθμοί τους ήταν μικροί, οι ευθύνες τους στην εργασία και την οικογένεια μεγάλες, οι σχέσεις τους με μη-Ελληνίδες περιορισμένες, και η επαφή τους με μη- Έλληνες πέρα από τη δουλειά και τους τυπικούς χαιρετισμούς στη γειτονιά, αποκλεισμένη.

Πολλές Ελληνίδες κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 20ού αιώνα εργάστηκαν στα ελληνικά οικογενειακά cafés. Μερικές Ελληνοαυστραλές γυναίκες έσπασαν αυτή την παράδοση. Η Mary Dakas (πρώην Paspalis) υπήρξε η πρώτη Ελληνίδα οδηγός αλιευτικού μαργαριταριών στην Αυστραλία. Μια οδός Dakas υπάρχει στο Broome ως φόρος τιμής σ' αυτήν την μοναδική Ελληνίδα που εργάστηκε ως χειρίστρια στα αλιευτικά σκάφη «κόντρα σε όλες τις συμβάσεις» μιας κλειστής ανδροκρατούμενης αυστραλιανής βιομηχανίας κοχυλιών μαργαριταριών, και «ενός Broome με έντονη συνείδηση των ταξικών διαφορών στις δεκαετίες του '40 και του '50». Οι αδελφές Likkiard (Likiardopolou) έγιναν πρωταθλήτριες στο κολύμπι και στην κατάδυση κατά το τέλος της δεκαετίας του '30 και στη δεκαετία του '40. Η Stavroula Catherine Likkiard διατήρησε το Βικτωριανό και Αυστραλιανό Πρωταθλήμα Κατάδυσης Βατήρων και Πύργων επί σειρά ετών, και ήταν τότε «η μόνη γυναίκα δύτρια στην Αυστραλία ικανή να χειριστεί την κατάδυση με μία και μισή κυβίστηση από σανίδι τριών μέτρων».

Το πρότυπο των ανδρών που ξεπερνούσαν σε αριθμό τις γυναίκες στην ελληνική μετανάστευση στην Αυστραλία παρέμεινε έως το 1956, όταν ένα πρόγραμμα άρχισε να επανορθώνει τη δυσαναλογία. Ανύπαντρες Ελληνίδες εκπαιδεύθηκαν στην Αθήνα για εγχώρια εργασία στην Αυστραλία. Όπως άλλοι «υποβοηθούμενοι μετανάστες», υπέγραψαν συμβόλαιο για δύο χρόνια με την αυστραλιανή κυβέρνηση. Μεταξύ των ετών 1957 και 1963, περισσότερες Ελληνίδες από Έλληνες έφθασαν στην Αυστραλία, εν τούτοις οι περισσότερες, ως ιδιωτικά χρηματοδοτούμενες μετανάστριες, παρά ως «υποβοηθούμενες». Με τα μεταναστευτικά πλοία που μετέφεραν μεγάλους αριθμούς ανύπαντρων Ελληνίδων γυναικών στην Αυστραλία, πολλές ως μελλοντικές νύφες για τους Έλληνες, τα πλοία αυτά έγιναν γνωστά ως «τα πλοία με τις νύφες».

Τα παιδιά (αρσενικά και θηλυκά) των Ελλήνων μεταναστών που ήρθαν μετά τον Βʼ Παγκόσμιο πόλεμο έχουν κατακτήσει υψηλές διακρίσεις στην εκπαίδευση και στην εργασία. Δεν είναι έκπληξη επομένως ότι σε αυστραλιανούς επαγγελματικούς χώρους εμφανίζονται τώρα ονόματα όπως: Άννα Κόκκινος, Μαίρη Καλαντζή, Φωτεινή Επανωμίτη, Ζωή Καρύδη, Καίη Παύλου, Μαίρη Κούστα, Βάσω Καλαμάρα, Αντιγόνη Κεφαλά, Μαίρη Κωστακίδη, Βίκυ Βαρβαρέσσου, Βικτώρια Τριανταφύλλου, Αγάπη Στρατήγη και Μαίριλυν Πασπάλη. Όμως το περιοριστικό δημόσιο στερεότυπο της μαυροφορεμένης Ελλληνοαυστραλής γυναίκας εξακολουθεί να ισχύει.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1.Το αγγλικό πρωτότυπο του κειμένου της Έφης Αλεξάκη μπορεί να ανακτηθεί από το δικτυακό τόπο: http://www.abc.net.au/rn/perspective/stories/2004/1067014.htm
2. Η φωτογραφία που συνοδεύει το κείμενο προέρχεται από την ηλεκτρονική διεύθυνση:
http://www.greekfestivalofsydney.com.au/festival04/events/image.html