dimikougioum writes, "...σημείωμα για τις εστίες ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού στη Μόσχα με προσωπικές παρατηρήσεις.
Δημήτρης Κουγιουμτζόγλου"

19 Φεβρουαρίου 2008

Αγαπητοί συνάδερφοι,

Καλή χρονιά με υγεία και κάθε επιτυχία σε όλους, όπου κι αν βρίσκεστε.

Στο παρόν σημείωμα, θα επιχειρήσω μια μικρή περιγραφή των εστιών ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού που υπάρχουν τώρα στη Μόσχα.
Καταρχάς, δύο λόγια για την πόλη: η Μόσχα των 12 - κατ’ άλλους 14 και βάλε – εκατομμυρίων κατοίκων είναι μια σύγχρονη μητρόπολη του κόσμου, που χαρακτηρίζεται απ’ όλα εκείνα τα στοιχεία που θα συναντήσει κανείς και στο Λονδίνο, το Παρίσι, τη Νέα Υόρκη ή το Πεκίνο: απεριόριστες επιλογές σε ψυχαγωγία, διασκέδαση και αγορά καταναλωτικών αγαθών αλλά και ανωνυμία, μεγάλες και απρόσωπες κλίμακες, απίστευτο κυκλοφοριακό και –τώρα το χειμώνα, βέβαια - κρύο! Επιπλέον, στη Μόσχα μπορεί να επισκεφτεί κανείς μια πλειάδα κορυφαίων μουσείων και μνημείων, όπως τα μουσεία και τους ναούς του Κρεμλίνου, το Ιστορικό Μουσείο Μόσχας, το Μουσείο Πούσκιν, την Πινακοθήκη «Τρετιάκοφ» κ.α.
Η διαφορά μεταξύ του δυτικού και του «ασιατικού» τρόπου ανάπτυξης είναι ότι, ενώ στο δυτικό κόσμο υπάρχει μεγαλύτερη ισορροπία μεταξύ μεγάλων αστικών κέντρων και επαρχίας, στη Ρωσία, όπως φαντάζομαι και στην Κίνα, την Ινδία κ.α. το χάσμα μεταξύ των 5 -6 μεγαλύτερων πόλεων και της επαρχίας σε επίπεδο ανάπτυξης είναι, όπως ομολογούν και οι ίδιοι οι Ρώσοι, τεράστιο και προς το παρόν αγεφύρωτο. Ειδικά η Μόσχα θεωρείται «κράτος εν κράτει», με ασύγκριτα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο σε σχέση με την επαρχία και ασύγκριτα υψηλότερες τιμές.
Τις τελευταίες, τις νιώθουμε κι εμείς στο πετσί μας! Ας σοβαρευτούμε: δεν είναι δυνατό το επιμίσθιο του αποσπασμένου εκπαιδευτικού να παραμένει καθηλωμένο στα επίπεδα του 2000! Αν αναλογικά συνέβαινε το ίδιο με τους μισθούς μας στην Ελλάδα θα είχε γίνει…επανάσταση! Όμως οι αποσπασμένοι θεωρούνται μια μικρή μειονότητα «προνομιούχων» εκπαιδευτικών, οπότε…μπορούν να είναι, μακράν, οι πιο κακοπληρωμένοι υπάλληλοι του ελληνικού δημοσίου στο εξωτερικό.
Αλλά ας επανέλθουμε στις εστίες ελληνικής εκπαίδευσης στη Μόσχα, ξεκινώντας από τα πανεπιστημιακά ιδρύματα:
1.Φιλολογική Σχολή Πανεπιστημίου Λομονόσοφ –Τμήμα Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλολογίας
Το σημαντικότερο για τις Νεοελληνικές Σπουδές πανεπιστημιακό τμήμα στη Μόσχα. Πρόεδρος του τμήματος είναι ο καθηγητής και μορφωτικός ακόλουθος της Ελληνικής Πρεσβείας στη Μόσχα κ. Γιαλαμάς Δημήτριος. Εδώ διδάσκει, ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός, ο συνάδερφος Μιχάλης Πάτσης. Η αθόρυβη και ουσιαστική δουλειά του, εδώ και πέντε χρόνια, έχει δώσει μεγάλη ώθηση στη διδασκαλία των ελληνικών στο τμήμα. Φέτος ξεκίνησε σειρά σεμιναρίων για το νεοελληνικό διήγημα και τη νεοελληνική νουβέλα. Δε θα επεκταθώ περισσότερο. Παραπέμπω σε παλαιότερα σημειώματα που είχε στείλει ο συνάδερφος στις Φρυκτωρίες, αναφορικά με τη δομή και λειτουργία του τμήματος. Συνολικά αυτή τη στιγμή φοιτούν στο τμήμα περίπου 35 φοιτητές.
2.Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Λομονόσοφ
Ισχύουν τα όσα είχαν καταγραφεί παλαιότερα για το τμήμα αυτό από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Κατά κύριο λόγο διδάσκονται εδώ αρχαία ελληνικά και λατινικά και τα νέα ελληνικά διδάσκονται ως δεύτερη γλώσσα από το δεύτερο έτος, 3-4 ώρες την εβδομάδα.
Τα επόμενα τρία πανεπιστημιακά ιδρύματα είναι αυτά στα οποία δίδαξα κι εγώ στη διάρκεια του χειμερινού εξαμήνου 2007 -2008. Γι’ αυτό, ας μου επιτραπεί να πω δυο λόγια για τη δουλειά μου, πριν κάνω ειδική μνεία για το καθένα χωριστά.
Ήδη πριν από την άφιξή μου στη Μόσχα (στην οποία κλείνω τώρα 5 μήνες) ήξερα πως θα κληθώ να διδάξω σε δύο Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, το Πανεπιστήμιο Διεθνών Σχέσεων και το Παιδαγωγικό Τμήμα του Κρατικού Πανεπιστημίου Μόσχας. Μετά από σχετική ενημέρωση που είχα, ξεκίνησα να διδάσκω και στο Ιστορικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Λομονόσοφ.
Ο ρόλος του αποσπασμένου εκπαιδευτικού και στα τρία πανεπιστήμια συνίσταται στην πρακτική εξάσκηση των φοιτητών στη νεοελληνική γλώσσα. Αυτό σημαίνει πως υπάρχουν Ρώσοι καθηγητές, οι οποίοι διδάσκουν τα ελληνικά σε επίπεδο γραμματικής, συντακτικού, μορφολογίας κ.λπ. και ο ρόλος του Έλληνα εκπαιδευτικού είναι επικουρικός, σε επίπεδο πρακτικής, χωρίς αυτό να σημαίνει, βέβαια, ότι δεν ασχολείται και με τα άλλα θέματα. Η γλώσσα που χρησιμοποιώ είναι αποκλειστικά τα ελληνικά, ούτως ή άλλως δεν είμαι ρωσόφωνος, παρά τις…φιλότιμες προσπάθειες που καταβάλλω! Επίσης, αποφεύγω να χρησιμοποιώ την αγγλική ως γλώσσα –γέφυρα, παρόλο που μπορεί να γίνει άνετα, οι περισσότεροι από τους φοιτητές γνωρίζουν πολύ καλά αγγλικά. Ορισμένες φορές, βέβαια, κυρίως στην εξήγηση λέξεων, όταν και η ….παντομίμα αποτυγχάνει, τότε μπορεί περιστασιακά να καταφύγω στην αγγλική, κάτι που γίνεται περισσότερο με τους δευτεροετείς φοιτητές, καθότι οι τεταρτοετείς έχουν επαρκείς γνώσεις ελληνικής για να κατανοήσουν την περιφραστική απόδοση της σημασίας μιας πρωτόγνωρης λέξης και έτσι να την αποσαφηνίσουν και να την συνταυτίσουν στη μητρική τους γλώσσα.
Υπήρξε αρχικά ένας προβληματισμός από πλευράς μου για το πώς να οργανώσω τη διδασκαλία ενός, ουσιαστικά, νέου αντικειμένου για μένα. Τελικά οι συνθήκες διδασκαλίας που υπάρχουν στα πανεπιστημιακά ιδρύματα καθόρισαν και τον τρόπο. Έτσι, ξεκίνησα να δίνω στους φοιτητές δικό μου υλικό. Κι όταν λέω δικό μου υλικό εννοώ τόσο πρωτότυπο υλικό που σχεδιάζω και γράφω ο ίδιος (κείμενα θεματικών ενοτήτων για διασκέδαση, αθλητισμό, τη νεολαία στην Ελλάδα σήμερα, την ισότητα των δύο φύλων, το βιβλίο κ.α. με λεξιλόγιο, ασκήσεις, διαλόγους, παιχνίδια ρόλων κ.λπ.) όσο και υλικό δικής μου επιλογής από τα διδακτικά εγχειρίδια της ελληνικής που υπάρχουν στην Ελλάδα αλλά και από άρθρα από εφημερίδες, περιοδικά και κόμικς, που έχω στο προσωπικό μου αρχείο ή μπορώ να αναζητήσω στο διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένων, βεβαίως, των Φρυκτωριών. Σε κάθε περίπτωση, φροντίζω να συμπληρώνω, τις περισσότερες φορές, το αρχειακό υλικό με συμπληρωματικές ερωτήσεις, ασκήσεις κ.λπ. για την εξάσκηση των φοιτητών. Επίσης, διαχωρίζω τμήμα του υλικού ανάλογα με το ιδιαίτερο αντικείμενο σπουδών που υπάρχει σε κάθε Πανεπιστήμιο. Έτσι, για παράδειγμα, στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων έχω δώσει κείμενα σχετικά με τις διμερείς σχέσεις Ελλάδας –Ρωσίας, στο Ιστορικό Τμήμα του Λομονόσοφ ιστορικές πηγές κ.α. Θεωρώ πως η θεματική οργάνωση του υλικού είναι κατάλληλη όταν έχεις, ως αντικείμενο, την πρακτική εξάσκηση των φοιτητών, επομένως πρέπει να εμπλουτίζεις το λεξιλόγιό τους και τη δυνατότητα επικοινωνίας τους σε διάφορες περιστάσεις της καθημερινής ζωής και σε ποικίλα θέματα, που θα μπορούσαν να είναι αντικείμενο συζήτησης. Επιπλέον, η θεματική οργάνωση του υλικού με βοηθάει να πετύχω κι ένα δεύτερο παράλληλο στόχο που έχω: αυτός είναι η ουσιαστική γνωριμία των φοιτητών με σύγχρονες όψεις του νεοελληνικού βίου και πολιτισμού, της ιστορίας μας και της χώρας μας εν γένει. Θα κινηθώ, όσο μπορώ περισσότερο και όσο μου επιτρέπουν οι περιστάσεις, προς αυτή την κατεύθυνση.
3.Πανεπιστήμιο Διεθνών Σχέσεων (λεωφόρος Vernadskogo 76)
Ο τομέας διδασκαλίας της ελληνικής στο Πανεπιστήμιο Διεθνών Σχέσεων αυτή τη στιγμή έχει φοιτητές σε δύο έτη σπουδών, στο 2ο (6) και το 4ο (4). Η διδασκαλία των νέων ελληνικών υπάγεται στην «Έδρα σπάνιων δυτικών γλωσσών της Ευρώπης» μαζί με τις σκανδιναβικές γλώσσες και τα ολλανδικά. Τα νέα ελληνικά διδάσκονται ως πρώτη ξένη γλώσσα. Η αποστολή του Έλληνα εκπαιδευτικού είναι η πρακτική εξάσκηση των φοιτητών και τα μαθήματα λαμβάνουν χώρα στις εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου το Σάββατο. Υπεύθυνη του τομέα ελληνικής είναι η κ. Τολστίκοβα Ειρήνη με την οποία έχω άριστη συνεργασία, όπως και με τους φοιτητές του τμήματος, άτομα που διακρίνονται για την ευφυΐα και τη δεκτικότητά τους. Σημειώνω ότι προχώρησα σε ενημέρωση των φοιτητών για τις εξετάσεις πιστοποίησης ελληνομάθειας που διενεργούνται από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας με εξεταστικά κέντρα σε όλο τον κόσμο, ένα από τα οποία βρίσκεται και στη Μόσχα (Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ). Σημειώνω ακόμα πως το τμήμα συμμετέχει στο Πρόγραμμα «Ιάσων» και έχει στείλει επανειλημμένως τους φοιτητές του το καλοκαίρι στη Θεσσαλονίκη, στο Σχολείο Νέας Ελληνικής του Α.Π.Θ. και βέβαια διαθέτει, χάρη στο πρόγραμμα, μια εξαιρετική βιβλιοθήκη. Τονίζω ότι τα αποτελέσματα από τα καλοκαιρινά προγράμματα συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών είναι κάτι παραπάνω από θετικά. Οι φοιτητές γυρίζουν ενθουσιασμένοι και με ανανεωμένο το ενδιαφέρον τους για οτιδήποτε σχετίζεται με την Ελλάδα. Αυτό εισπράττω ξεκάθαρα, ως μήνυμα, από συζητήσεις μαζί τους.

4.Ιστορικό Τμήμα Πανεπιστημίου Λομονόσοφ (το τμήμα μετακομίζει σε νέα διεύθυνση)
Στα πλαίσια του Ιστορικού Τμήματος υπάρχει τομέας Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας, στους κόλπους του οποίου λειτουργεί και μια μικρή ομάδα διδασκαλίας ελληνικών. Υπεύθυνη διδασκαλίας είναι η Ελληνίδα κ. Νταβάνκοβα Ευτυχία, με την οποία επίσης έχω άριστη συνεργασία. Με πρωτοβουλία μου, προχωρήσαμε με την κ. Ευτυχία στην παραγγελία μεγάλου αριθμού βιβλίων από την Ελλάδα για τις διδακτικές ανάγκες του τμήματος, αξιοποιώντας σχετική δυνατότητα που παρέχει το Υπουργείο Παιδείας (Διεύθυνση Διεθνών Σχέσεων) δυνατότητα για την οποία ήμουν ενήμερος από τα καλοκαιρινά σεμινάρια που διενεργήθηκαν για τους νεοαποσπασμένους εκπαιδευτικούς στην Αθήνα. Οι φοιτητές του Ιστορικού Τμήματος διακρίνονται για τη σοβαρότητα, το συγκροτημένο χαρακτήρα και το υψηλό τους επίπεδο. Τους ενημέρωσα, επίσης, για τις εξετάσεις πιστοποίησης ελληνομάθειας. Παράλληλα, αξιοποιώντας την αίθουσα προβολών του Πανεπιστημίου εγκαινίασα, πειραματικά, σειρά μαθημάτων με χρήση DVD, ιστορικού περιεχομένου.
5.Παιδαγωγικό Τμήμα Κρατικού Πανεπιστημίου Μόσχας. (προσωρινή διεύθυνση: οδός Perevedenovsii 5/7, στάση μετρό “Baumanskaia”)
Κι εδώ ο σκοπός του Έλληνα εκπαιδευτικού είναι η πρακτική εξάσκηση των φοιτητών, καθότι υπάρχουν 2 Ρώσοι συνάδερφοι που ασχολούνται με τη διδασκαλία της γραμματικής και το συντακτικού. Υπεύθυνη του τμήματος είναι η κ. Μαρίνα Ρίτοβα. Τώρα υπάρχουν φοιτητές 1ου, 2ου, 4ου, και 5ου έτους σπουδών, συνολικά 16. Σε αυτό το πρώτο εξάμηνο, κλήθηκα να διδάξω σε όλους πλην του 1ου έτους. Το υλικό που χρησιμοποίησα ήταν ποικίλο, περισσότερο απ’ ότι στα άλλα δύο πανεπιστημιακά ιδρύματα. Οι φοιτητές, μετά από προτροπή μου, προχώρησαν στην αγορά cd player προκειμένου να μπορέσω να αξιοποιήσω διδακτικά το μουσικό αρχείο παραδοσιακής και σύγχρονης ελληνικής μουσικής που διαθέτω, πράγμα που ξεκίνησα να κάνω με θετικά αποτελέσματα. Δε γνωρίζω, όμως, αν θα υπάρξει συνέχεια. Τους ενημέρωσα ακόμα για τις εξετάσεις πιστοποίησης ελληνομάθειας, για τις οποίες είχαν πλήρη άγνοια. Το Παιδαγωγικό Τμήμα συμμετέχει, επίσης, στο πρόγραμμα «Ιάσων», κυρίως με την αποστολή φοιτητών του το καλοκαίρι για να παρακολουθήσουν τα μαθήματα του Σχολείου Νέας Ελληνικής του Α.Π.Θ. Σημειώνω πως και στο Παιδαγωγικό, επίσης, υπάρχουν φοιτητές υψηλού επιπέδου.
6.Θεολογική Ακαδημία Μόσχας Σεργκέι Ποσταντ.
Ισχύουν όσα είχαν καταγραφεί παλαιότερα. Εδώ διδάσκονται αρχαία και νέα Ελληνικά, λατινικά και βυζαντινή ιστορία. Και για αυτό το τμήμα προβλέπεται θέση Έλληνα αποσπασμένου εκπαιδευτικού, μέχρι και πέρσι ήταν ο συνάδερφος Κυριακού Δημήτριος. Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω περισσότερα.
7.Σχολή Δημοσιογραφίας Πανεπιστημίου Λομονόσοφ.
Περιοδικά σε αυτήν τη σχολή, ανάλογα και με το ενδιαφέρον που εκδηλώνουν οι φοιτητές, διδάσκονται, επίσης, νέα ελληνικά.

Σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης.
Τα νέα ελληνικά διδάσκονται ως δεύτερη ξένη γλώσσα στα παρακάτω σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης:Σχολείο 551, (διεύθυνση: 117556, Tsongarskii Bulvar, D.12, Metro “Varsavskaia”, τελ. 0074996105698) σχολείο 221 και Γυμνάσιο Χόβρινο. Σημειώνεται ότι στα σχολεία αυτά δίνεται γενικότερα έμφαση στην ελληνική παιδεία. Στο σχολείο 551 εργάζεται, ως αποσπασμένος εκπαιδευτικός, ο κ. Μαργαρίτης Σταύρος.

Άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οργανισμοί

Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού Μόσχας.
Χάρη στις προσπάθειες και το ζήλο της κ. Θεοδώρας Γιαννίτση και τις χορηγίες μικρής ομάδας ομογενών, εδώ και περίπου 2,5 χρόνια λειτουργεί το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού Μόσχας. Στο διάστημα αυτό, το κέντρο έχει αναπτύξει πολύπλευρη δράση ανάδειξης ποικίλων όψεων του ελληνικού πολιτισμού, σε τομείς όπως η γλώσσα, η ιστορία, η μουσική, οι μεγάλες γιορτές του ελληνισμού, οι χοροί, η λογοτεχνία κ.α. μέσα από ημερίδες, διαλέξεις, συναυλίες, παρουσιάσεις και εκθέσεις βιβλίων, εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής, προβολές ταινιών, χορευτικές εκδηλώσεις κ.λπ. Από πλευράς μου, με την ιδιότητα του αρχαιολόγου, έχω αναπτύξει, επίσης, με το κέντρο μια συνεργασία, η οποία έγκειται σε διαλέξεις πάνω σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία της χώρας μας. Ως τώρα έχω παρουσιάσει, σε ανοιχτές στο κοινό εκδηλώσεις, τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία Αθηνών –Αττικής και τον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων.
Μέσα στα πλαίσια δράσης του κέντρου, λειτουργούν και τμήματα διδασκαλίας της ελληνικής σε ενήλικες (και σε παιδιά) όλων των επιπέδων. Τα μαθήματα γίνονται δωρεάν για το κοινό στις εγκαταστάσεις του σχολείου 551 και του Γυμνασίου Λομονόσοφ. Τα τμήματα ελληνικής του κέντρου κατάφεραν να συγκεντρώσουν πάνω από 300 μαθητές στο πρώτο διάστημα της λειτουργίας τους, αριθμός που ολοένα και αυξάνεται. Διδάσκουν Ρώσοι καθηγητές με επικεφαλής την κ. N.G. Beletskaia καθώς –από φέτος – και Έλληνες αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί, ο κ. Ανδριανόπουλος Νικόλαος και η κ. Βουλγαράκη Χρυσούλα – Στέλλα, οι οποίοι και προσφέρουν τα μέγιστα. Σημειώνω ακόμα πως πρόσφατα κυκλοφόρησε, μέσω του κέντρου, το εγχειρίδιο διδασκαλίας της ελληνικής της κ. N. G. Beletskaia “Novogretseskii sevodnia” (Τα Νέα ελληνικά σήμερα). Το εγχειρίδιο απευθύνεται σε Ρώσους που μαθαίνουν τα ελληνικά και είναι ό,τι πιο σύγχρονο υπάρχει τώρα στη Ρωσία για τη διδασκαλία της ελληνικής. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το κέντρο μπορεί κανείς να επισκεφτεί τον ιστότοπό του: www.hecucenter.ru

Σχολείο Ομογενών
Ο σύλλογος ομογενών στη Μόσχα έχει οργανώσει ένα μικρό σχολείο στο οποίο διδάσκεται η ελληνική τόσο σε μικρά παιδιά όσο και σε ενήλικες. Υπεύθυνη για το σχολείο αυτό είναι η κυρία Νικολάου Ναταλία.

Σεμινάρια Ιεροδιδασκαλείων: οργανωμένα είτε από το Πατριαρχείο της Μόσχας είτε από κάποιο μεμονωμένο εκκλησιαστικό ίδρυμα, στη Μόσχα σήμερα γίνονται σεμινάρια της ελληνικής που απευθύνονται σε κληρικούς και μοναχούς, συνήθως στις εγκαταστάσεις κάποιου ναού.

Φροντιστήρια Ξένων Γλωσσών
Τέλος, ας σημειωθεί, ότι τα ελληνικά διδάσκονται και σε ιδιωτικά φροντιστήρια ξένων γλωσσών, όπως τα αντίστοιχα που έχουμε στην Ελλάδα. Στη Ρωσία σήμερα υπάρχει ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για την εκμάθηση ξένων γλωσσών, το κλίμα είναι ευνοϊκό και έτσι ωφελούνται ακόμα και γλώσσες λιγότερο διαδεδομένες, όπως η ελληνική.

Τονίζω πως οι παραπάνω πληροφορίες προέρχονται από στοιχεία που κατάφερα προσωπικά να συγκεντρώσω. Συγχωρήστε τυχόν παραλείψεις ή ανακρίβειες!

Μόσχα, Φλεβάρης 2008

Κουγιουμτζόγλου Δημήτριος