maraki writes, "Μαρία Κουτή

Πρέπει να παραδεχτούμε ότι, στο άκουσμα και μόνο της λέξης Πολωνία, οι συνειρμοί που σε κατακλύζουν περιστρέφονται γύρω από α) διάφορα και εξέχοντα πρόσωπα, made in Poland, όπως Κοπέρνικος, Σοπέν, Μαρία Κιουρί, Λεχ Βαλέσα, Κρυστόφ Κισλόφσκι β) απ’το γεγονός ότι θα νιώσεις στο πετσί σου τι πάει να πεί «πολικό κρύο» και γ) ότι πρόκειται για μια χώρα του «πρώην Ανατολικού Μπλόκ», με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Στερεότυπα, θα μου πείτε, αλλά δεν παύουν να υπάρχουν στο μυαλό μας."

23 Φεβρουαρίου 2007

Όμως, τα παραπάνω, ουδεμία σχέση με την πραγματικότητα έχουν. Μέχρι στιγμής το «πολικό κρύο» δεν έχει κάνει την εμφάνισή του και η Πολωνία, αν και με μόλις 3 χρόνια στο ενεργητικό της ώς πλήρες κράτος-μέλος της ΕΕ, προχωρεί ακάθεκτη στον πλήρη εκσυχρονισμό της. Άλλωστε, για τους Πολωνούς, αποτελεί πρωταρχικό σκοπό η αποτίναξη του κομμουνιστικού τους παρελθόντος και η ομαλή, όσο το δυνατόν, μετάβαση σε μια πιο «ελεύθερης αγοράς δημοκρατία και κοινωνίας πολιτών». Βέβαια, το «πείραμα», πολλές φορές, έχει χαρακτηριστεί από αποτυχίες αλλά αυτό δεν είναι επί του παρόντος να σχολιαστεί και, φυσικά, δεν αποτελεί τον βασικό λόγο συγγραφής αυτού του άρθρου.
Έτσι λοιπόν, μετά από αυτόν τον υποτυπώδη πρόλογο, θα ήθελα να σας ενημερώσω σχετικά με τις νεοελληνικές σπουδές στο πανεπιστήμιο Adam Mickiewicz του Poznań στο οποίο βρίσκομαι αλλά και γενικότερα στην Πολωνία.

ΟΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΩΝΙΑ

Κατά την διαδικασία συγκέντρωσης στοιχείων για το άρθρο αυτό, διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν αρκετοί «πυρήνες διδασκαλίας» της ελληνικής γλώσσας στην Πολωνία. Συγκεκριμένα, εστίες κλασικών σπουδών υπάρχουν στα περισσότερα πανεπιστημιακά ιδρύματα της Πολωνίας όπως στο Łodz, Kraków, Katowice, Poznań, Warszawa, κτλ.
Πανεπιστημιακά ιδρύματα τα οποία προσφέρουν διδασκαλία και εκμάθηση της νεοελληνικής γλώσσας, εκτός του παν/μίου Adam Mickiewicz του Poznań, είναι το παν/μιο της Βαρσοβίας και, ειδικότερα, το Εργαστήριο Ελληνικών Σπουδών, που αποτελεί μέρος του Κέντρου Μελετών της Αρχαίας Παράδοσης στην Πολωνία και Κεντροανατολική Ευρώπη.
Επικεφαλής του τμήματος είναι η prof. dr. hab Małgorzata Borowska με πολυετή πείρα στην διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας, ενώ στο διδακτικό προσωπικό περιλαμβάνονται τόσο κλασικοί φιλόλογοι από το Ινστιτούτο Κλασικής Φιλολογίας αλλά και τουλάχιστον τρείς φυσικοί ομιλητές της γλώσσας με εμπειρία στη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας. Το 1997 ξεκίνησε στο Κέντρο ένα διετές μεταπτυχιακό πρόγραμμα για την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό. Στο αναλυτικό πρόγραμμα περιλαμβάνονται μαθήματα αρχαίας, βυζαντινής και νέας ελληνικής γλώσσας, ελληνικής ιστορίας, και δυνατότητα μελέτης μεταφραστικής πρακτικής για τα νέα ελληνικά. Επίσης, έχει εκδοθεί και εγχειρίδιο για την εκμάθηση της νέας ελληνικής για πολωνούς μαθητές. Τέλος, να επισημάνουμε ότι το τμήμα αποτελεί το επίσημο εξεταστικό κέντρο σχετικά με την πιστοποίηση της ελληνομάθειας για την Πολωνία.
Αξίζει, ακόμη, να αναφερθούμε και στην προσπάθεια που καταβάλλουν οι διάφοροι σύλλογοι Ελλήνων που βρίσκονται διασκορπισμένοι σε διάφορα μέρη της Πολωνίας για την διάδοση και εκμάθηση των νέων ελληνικών, τόσο σε δεύτερης γενιάς ελληνόπουλα όσο και σε πολωνούς. Ενδεικτικά να αναφέρουμε τον «Συλλόγο Ελλήνων Πολωνίας» ,με παραρτήματα στην Βαρσοβία, Gdynia, Szczecin, Zgorzelec, Wrocław, Łodz, καθώς επίσης και τον σύλλογο «Αθλητικός - Τουριστικός - Πολιτιστικός Σύλλογος Όλυμπος» με έδρα την Βαρσοβία.

ΟΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ADAM MICKIEWICZ

Η πόλη του Poznań βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Βάρτα, στα δυτικά της χώρας και είναι πρωτεύουσα της διοικητικής περιφέρειας Wielkopolska. Πρόκειται για σημαντικό εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο και μια από τις παλαιότερες πόλεις της Πολωνίας (ιδρύθηκε το 968) και υπήρξε το κέντρο των διαδηλώσεων του 1956, οι οποίες πέτυχαν την αλλαγή της κομμουνιστικής ηγεσίας.

Αν και η ύπαρξη του πανεπιστημίου χρονολογείται από τις αρχές του 16ου αιώνα, το πανεπιστήμιο Adam Mickiewicz του Poznań άρχισε να λειτουργεί από το 1919. Σήμερα, το εν λόγω πανεπιστήμιο, κατέχει μία από τις καλύτερες θέσεις (3η θέση μετά το παν/μιο της Βαρσοβίας και της Κρακοβίας) μεταξύ των μεγαλυτέρων ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της Πολωνίας.

Το τμήμα της Νεοελληνικής Φιλολογίας είναι ενταγμένο στο Ινστιτούτο Γλωσσολογίας που ανήκει στην Σχολή Ξένων Φιλολογιών (Wydzial Neofilologii). Το τμήμα Νεοελληνικής Φιλολογίας δημιουργήθηκε το ακαδημαϊκό έτος 2004/2005 ύστερα από πρωτοβουλία της κας. Krystyna Tuszyńska-Maciejewska για να προάγει την έρευνα και τη διδασκαλία αντικειμένων σχετικών με την Ελλάδα. Αν και η επιστημονική αναγκαιότητα του τμήματος είναι αδιαμφισβήτητη, με λύπη, έχουμε διαπιστώσει ότι τόσο η οργάνωση του τμήματος όσο και ο σχεδιασμός του προγράμματος σπουδών παρουσιάζουν αρκετά προβλήματα, τα οποία, θα πρέπει να επιλυθούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα ώστε να μπορέσει να συνεχιστεί απρόσκοπτα η λειτουργία του τμήματος.

Η εγγραφή στο τμήμα γίνεται μετά από επιτυχή ολοκλήρωση εισαγωγικών εξετάσεων και εφόσον οι μαθητές διαθέτουν καλή γνώση της αγγλικής ή της γερμανικής γλώσσας (να σημειωθεί, ότι η εκμάθηση της νεοελληνικής γλώσσας αρχίζει από μηδενικό επίπεδο). Η διάρκεια των σπουδών είναι 5 χρόνια που σημαίνει ότι οι φοιτητές στο τρίτο έτος αποκτούν πτυχίο ενώ στο πέμπτο έτος αποκτούν μεταπτυχιακό δίπλωμα εξειδίκευσης. Οι φοιτητές μας στο Α΄έτος ανέρχονται στους 20, στο Β΄έτος είναι 16 ενώ στο Γ΄έτος είναι 22, εκ των οποίων 3 φοιτήτριες συμμετέχουν στο πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών Erasmus-Socrates και παρακολουθούν μαθήματα στο πανεπιστήμιο Αιγαίου (Ρόδος). Η διδασκαλία όλων των μαθημάτων γίνεται στα Πολωνικά εκτός της πρακτικής εκμάθησης νέων ελληνικών που γίνεται αποκλειστικά και μόνο στη νέα ελληνική.

Πιο αναλυτικά, το πρόγραμμα σπουδών περιλαμβάνει τα εξής:
Α΄έτος
- Πρακτική εκμάθηση Νέας Ελληνικής:240 ώρες
- Περιγραφική γραμμάτική Νέας Ελληνικής:60 ώρες
- Εισαγωγή στα Αρχαία Ελληνικά:120 ώρες
- Αγγλική/Γερμανική Γλώσσα:120 ώρες
- Εισαγωγή στη Γλωσσολογία:60 ώρες
-Λογική:30 ώρες
- Εισαγωγή στη Θεωρία της Λογοτεχνίας:30 ώρες
- Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας(Αρχαιότητα):30 ώρες
- Ελληνική Ιστορία:30 ώρες
- Φυσική Αγωγή:60 ώρες
- Παιδαγωγική ή Ψυχολογία:75 ώρες

Β΄έτος
- Πρακτική εκμάθηση Νέας Ελληνικής:300 ώρες
- Εισαγωγή στα Αρχαία Ελληνικά:60 ώρες
- Περιγραφική γραμμάτική Νέας Ελληνικής:60 ώρες
- Γλώσσα από την Κοινή Πολιτιστική-Ιστορική Ζώνη:120 ώρες
- Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας(Βυζάντιο):30 ώρες
- Αγγλική/Γερμανική Γλώσσα:120 ώρες
- Ελληνική Ιστορία:60 ώρες
- Φυσική Αγωγή:60 ώρες
- Παιδαγωγική ή Ψυχολογία:75 ώρες

Γ΄έτος
- Πρακτική εκμάθηση Νέας Ελληνικής:330 ώρες
- Γλώσσα από την Κοινή Πολιτιστική-Ιστορική Ζώνη: 120 ώρες
- Αγγλική/Γερμανική Γλώσσα:120 ώρες
- Ιστορική Γραμματική της Νέας Ελληνικής:30 ώρες
- Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας (Νεότερα Χρόνια): 60 ώρες
- Ιστορία της Ελληνικής Τέχνης:60 ώρες
- Ελληνική Τοπογραφία:30 ώρες
- Πληροφορική:60 ώρες
- Ιστορία της Φιλοσοφίας:60 ώρες
- Διδακτική Ξένης Γλώσσας:120 ώρες
- Παιδαγωγικά:30 ώρες

Δ΄έτος
- Πρακτική εκμάθηση Νέας Ελληνικής:240 ώρες
- Συγκριτική Γραμματική:30 ώρες
- Αγγλική/Γερμανική Γλώσσα:120 ώρες
- Σύγχρονος Ελληνικός Πολιτσμός:60 ώρες
- Μεταφρασεολογία Πολωνική -Ελληνική / Ελληνική - Πολωνική:30 ώρες
- Μονογραφία:60 ώρες
- Μεταπτυχιακό σεμινάριο:60 ώρες

Ε΄έτος
- Πρακτική εκμάθηση Νέας Ελληνικής:90 ώρες
- Μεταφρασεολογία Πολωνική -Ελληνική / Ελληνική - Πολωνική:60 ώρες
- Μονογραφία:30 ώρες
- Μεταπτυχιακό σεμινάριο:60 ώρες

α) Καθηγητές του τμήματος Νεοελληνικής Φιλολογίας

Επικεφαλής του τμήματος είναι η prof. dr. hab Krystyna Tuszyńska-Maciejewska, καθηγήτρια ελληνικής λογοτεχνίας. Ακόμη στο τμήμα, εκτός της γράφουσας, εργάζονται οι εξής: α) Dr. Krzysztof Stroński, καθηγητής Ινδοευρωπαϊκής γλωσσολογίας, β) η κα. Hanna Ciszek, που παραδίδει μαθήματα νεοελληνικής γλώσσας και γ) δύο διδακτορικοί φοιτητές: η κα. Αναστασία Χατζηγιαννίδη, με θέμα διδακτορικής διατριβής «Ελληνική και πολωνική ρομαντική λογοτεχνία: συνύπαρξη "ταυτοτήτων" στην γυναικεία λογοτεχνική μορφή;», και η κα. Karolina Gortych, με θέμα διδακτορικής διατριβής «Πολιτική ρητορική στην Ελλάδα του 20ου αιώνα: ιστορικές και γλωσσολογικές απόψεις των επιλεγμένων κειμένων». Σύμφωνα με τον κανονισμό σπουδών, οι διδακτορικοί φοιτητές είναι υποχρεωμένοι να προσφέρουν 60-90 διδακτικές ώρες/χρόνο ως υπηρεσία στο τμήμα, διδάσκοντας και αυτοί με την σειρά τους την νεοελληνική γλώσσα.

β) Η διδασκαλία της Νέας Ελληνικής

Για το ακαδημαϊκό έτος 2006/2007 μου έχουν ανατεθεί τα μαθήματα της πρακτικής εξάσκησης νέων ελληνικών για το Β΄έτος (120 ώρες) και Γ΄έτος (240 ώρες).
Η διδασκαλία που ακολουθώ βασίζεται εξολοκλήρου στην επικοινωνιακή μέθοδο, όπου όλες οι δεξιότητες (κατανόηση και παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου) συνυπάρχουν καθημερινά στην τάξη.Ο τύπος αυτός διδασκαλίας, βέβαια, είναι άγνωστος για τους φοιτητές μου διότι είναι συνηθισμένοι στον τύπο διδασκαλίας που βασίζεται στην «παραδοσιακή» μέθοδο εκμάθησης της γλώσσας, όπου δίνεται έμφαση μόνο στην εκμάθηση της γραμματικής, στις ασκήσεις μετάφρασης και στην απομνημόνευση του λεξιλογίου[Χαρακτηριστικό είναι ότι οι φοιτητές τόσο του Β΄έτους όσο και του Γ΄έτους, είναι άριστοι γνώστες της ελληνικής γραμματικής(από το Α ως το Ω της) αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο και με τον προφορικό τους λόγο, δυστυχώς].
Ως κύριο βιβλίο χρησιμοποιώ το «Επικοινωνήστε Ελληνικά 2» των Αρβανιτάκη-Αρβανιτάκη για το Β΄έτος και το «Επικοινωνήστε Ελληνικά 3» για το Γ΄έτος αλλά και εκλεκτικώς χρησιμοποιείται το εγχειρίδιο «Νέα Ελληνικά για μετανάστες,παλλινοστούντες, πρόσφυγες και ξένους» των Προδρομίδου-Δεμίρη και Καμαριανού-Βασιλείου (Β΄και Γ΄επίπεδο) για το πλήθος των προφορικών ασκήσεων και τα παιχνίδια ρόλων που περιέχουν.
Ακόμη, για το Γ΄έτος, χρησιμοποιώ και αρκετά κείμενα από το βιβλίο «Ανιχνεύοντας το Σήμερα, προετοιμάζουμε το Αύριο» (πρόκειται για το πολυθεματικό βιβλίο Γυμνασίου για την ευέλικτη ζώνη καινοτόμων δράσεων) κατάλληλα προσαρμοσμένα στις ανάγκες των φοιτητών μου.

γ) Βιβλιοθήκη του τμήματος Νεοελληνικής Φιλολογίας

Για την καταγραφή του υλικού της βιβλιοθήκης, ζητήθηκε πλήρης κατάλογος του υλικού της, αλλά για λόγους πέραν της θελήσεώς μας, δεν κατέστη δυνατή η απόκτησή του. Επειδή η γνώση των πολωνικών της γράφουσας βρίσκεται ακόμη σε «εμβρυακό» επίπεδο (δυστυχώς!) για να μπορέσει να καταγράψει η ίδια τα βιβλία χρησιμοποιώντας τον ηλεκτρονικό κατάλογο(η αγγλική έκδοσή του παρουσιάζει προβλήματα), θα ήθελα να ευχαριστήσω την ελληνίδα υποψήφια διδάκτορα για τον χρόνο που διέθεσε ώστε να μπορέσω να καταγράψω με ακρίβεια το υλικό της βιβλιοθήκης.
Η βιβλιοθήκη που διαθέτει το τμήμα, ας μου επιτραπεί η έκφραση, ειναι επιεικώς ανύπαρκτη για βιβλιοθήκη τμήματος νεοελληνικής φιλολογίας, του οποίου οι μαθητές θα κληθούν να γράψουν μεταπτυχιακή εργασία με κατεύθυνση είτε στη Λογοτεχνία είτε στη Γλωσσολογία και θα λάβουν στο πέμπτο έτος μεταπτυχιακό δίπλωμα. Το γεγονός, βέβαια, ότι ο κανονισμός δανεισμού της βιβλιοθήκης επιτρέπει στον κάθε φοιτητή να δανείζεται βιβλία μέχρι και για 6 μήνες ή και για ολόκληρο το ακαδημαϊκό έτος (!) και ότι τα περισσότερα εγχειρίδια του τμήματος βρίσκονται σε ένα παράρτημα του πανεπιστημίου, στην πόλη Gniezno (100 χιλιόμετρα από την πόλη του Poznań) και όχι στην κεντρική βιβλιοθήκη, δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο τον τρόπο λειτουργίας της.
Η βιβλιοθήκη περιέχει τα εξής (αναφέρω μόνο τον τίτλο και τον συγγραφέα):
1. Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής(Τριανταφυλλίδη), αντίτυπα 2
2. Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας(Μπαμπινιώτη) αντίτυπα 1
3. Ελληνικό Λεξικό (Τεγόπουλος Φυτράκης), αντίτυπα 2
4. Lexikon der Archaismen in neugriechischen Dialekten (Ανδριώτης, Ν.) αντίτυπα 1
5. Στοιχεία γενικής γλωσσολογίας (Martinet, A.), αντίτυπα 2
6. Η ιστορία της ελληνικής γλώσσας:από τις αρχές εως την ύστερη αρχαιότητα (Χρηστίδης, Α.Φ.), αντίτυπα 1
7. A history of the Greek language: from its origins to the present (Rodriguez Adrados, F), αντίτυπα 1
8. Η ελληνική γλώσσα και η ιστορία της(ΥΠΕΠΘ), αντίτυπα 2
9. Γραμματική της ελληνικής γλώσσας (Φιλιππάκη et.al), αντίτυπα 1
10.Γραμματική της Νέας Ελληνικής(Τριανταφυλλίδη, πολωνική έκδοση), αντίτυπα 1
11. Ορίστε!(Βαλσαμάκη, Φ. και Μανάβη, Δ), αντίτυπα 1
12. Τα νέα ελληνικά για ξένους (Βαλσαμάκη-Τζεκάκη, Φ.) αντίτυπα 74
13. Τα ελληνικά ως ξένη γλώσσα(Βαλσαμάκη-Τζεκάκη, Φ) αντίτυπα 1
14. Διαλέγω και διαβάζω: ποιήματα και πεζά για παιδιά (Ζέκου-Βάρφη, Ε.) αντίτυπα 1
15.Μαθήματα Ελληνικών(Μόσχου,Δ., Νικέζη, Ε., Χατζηθεοθωρίδης) αντίτυπα 23
16.Ελληνικά για προχωρημένους Γ΄κύκλος (για ομογενείς και αλλογενείς)(Παναγοπούλου,Ε. και Χατζηπαναγιωτίδη, Α.) αντίτυπα 11
17. Τα νέα ελληνικά ως δεύτερη γλώσσα, Β΄κύκλος (Τάνης, Δ.) αντίτυπα 1
18.Νέα ελληνικά 1 και 2 (Τλούπα,Σ. και Χατζηπαναγιωτίδη, Α.) αντίτυπα 40
19. Τα ελληνικά για ξενόγλωσσα παιδιά 8-12 χρονών, (Χατζηπαναγιωτίδη, Α.), αντίτυπα 1
20. Język nowogrecki (Bednarski, Michał) αντίτυπα 1
21. Intensywny kurs języka nowogreckiego(Borowska, Małgorzata) αντίτυπα 1
22. Mparmpagiorgos: książka do nauki nowogreckiego (Borowska, Małgorzata) αντίτυπα 12
23. Dijenis Akritas: opowieść z kresów byzantyńskich (Borowska, Małgorzata) αντίτυπα 4
24. Gminna pieśń Greków: antologia(Borowska, Małgorzata) αντίτυπα 4
25. Kata dialekton: atti del III Colloquio Internazionale di Dialettologia Greca: Napoli, Fiaiano d’ Ischia, 25-28 settembre 1996 (Cassio, Albio Cesare) αντίτυπα 1
26. Rozmówki nowogreckie (Cirmirakis, Lefteris) αντίτυπα 1
27. Ody (Kalwos, Andreas) αντίτυπα 4
28. Studies in the Greek language: some aspects of the development of the Greek language up to the present day (Mandilaras, Basil) αντίτυπα 1
29. Νεοελληνικά κείμενα: για το γυμνάσιο από ομάδα εργασίας, τόμος δεύτερος (AΠΘ-Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών) αντίτυπα 5
30. Powiedz to po grecku (Tuszyńska-Maciejewska, Krystyna) αντίτυπα 22[περιέργως το εγχειρίδιο αυτό( 1η έκδοση 2006) παρουσιάζει «εκπληκτικές» ομοιότητες με γνωστό ελληνικό εγχειρίδιο για την εκμάθηση της νέας ελληνικής!!!]
Επίσης, στο τμήμα υπάρχουν και τα βιβλία των συγγραφέων Κώστα Μίσσιου και Νίκου και Άρη Χατζηνικολάου, έπειτα από δωρεά τους.

Κλείνοντας, έχω να παρατηρήσω ότι αποτελεί επιτακτική ανάγκη η διαμόρφωση ενός πλαισίου διδασκαλίας που, ενώ δεν θα καταργεί τις ιδιαιτερότητες του πανεπιστημίου, ούτε την αυτονομία ημών των διδασκόντων, θα διαμορφώνει ένα ενιαίο πρόγραμμα σπουδής της ελληνικής γλώσσας(«αναλυτικό πρόγραμμα»).

Με φιλικούς χαιρετισμούς

Μαρία Κουτή