lectrice writes, "Η γλώσσα, οι νεολογισμοί, η καθαρότητα της και οι κίνδυνοι της παγκοσμιοποιημένης γλωσσικής επικοινωνίας αποτελούν καίριο θέμα προβληματισμού των φοιτητών που συμμετέχουν στο μάθημα της Μετάφρασης της Εύης Παπαγιαννοπούλου.

Εύη Παπαγιαννοπούλου
Δημοσιεύουμε σήμερα, δυο παράλληλα άρθρα, απόρροια του προβληματισμού μας, που τα μεταφράσαμε από τα Ελληνικά στα Γαλλικά και από τα Γαλλικά στα Ελληνικά. Στην πρώτη περίπτωση παραθέτουμε -με την άδεια του συγγραφέα - το άρθρο του Νίκου Μπακουνάκη για την Οικολογία της Γλώσσας. Στη δεύτερη, το άρθρο του Philippe Astor από τη ZDNet France που αντιμετωπίζει με χιούμορ το πρόβλημα των νεολογισμών στις ευρωπαϊκές γλώσσες μετά από την εισβολή νεολογισμών από την αγγλική γλώσσα σχετικών με τη δημιουργία όρων της σύγχρονης τεχνολογίας .

Και τα δυο κείμενα , πέραν του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος που παρουσιάζει το αντικείμενο τους, αποτελούν και μεταφραστική πρόκληση."

14 Δεκεμβρίου 2006

Η οικολογία της γλώσσας

ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
H εργαλειακή αντίληψη για τη γλώσσα που τείνει να κυριαρχήσει σήμερα έχει δημιουργήσει μια ιδιότυπη «αγορά γλωσσών», όπου, σύμφωνα με τους κανόνες της αγοράς, διαλέγουμε ό,τι πουλάει. Σήμερα πουλάνε τα αγγλικά και αυτά αγοράζουμε, πολλές φορές με μοιραίο φανατισμό. Αλλά η γλώσσα δεν είναι εργαλείο (ή τουλάχιστον μόνο εργαλείο). Είναι ένα ολόκληρο οντολογικό σύμπαν (πολιτισμός, ιστορία, αντίληψη του κόσμου, στάσεις ζωής, αισθήσεις) και από αυτή την άποψη η ταχύτητα με την οποία συρρικνώνονται και εξαφανίζονται σήμερα γλώσσες στον πλανήτη μπορεί να έχει ως δυνητικό αποτέλεσμα μια θλιβερή μονογλωσσία. Και οι γλώσσες που εξαφανίζονται δεν είναι μόνο γλώσσες μικρών πληθυσμών στην Ωκεανία ή στις ατόλες του Ειρηνικού. Είναι και γλώσσες της Ευρώπης, για παράδειγμα τα βρετονικά ή τα προβηγκιανά στη Γαλλία ή, για να μείνουμε στον δικό μας χώρο, τα αρβανίτικα, τα βλάχικα, τα ρομ. Το θέμα αυτό συζήτησαν την περασμένη Δευτέρα στο Μέγαρο Μουσικής ο γάλλος γλωσσολόγος Κλοντ Αζέζ και ο έλληνας συνάδελφός του Γιώργος Μπαμπινιώτης, με πολλά επιχειρήματα αλλά και αρκετούς κοινούς τόπους (από την πλευρά του Κλοντ Αζέζ, οφείλουμε να ομολογήσουμε, από τον οποίο δεν έλειψε ένας δογματισμός), προκαλώντας το τεράστιο ενδιαφέρον του κοινού, που γέμισε ασφυκτικά την αίθουσα «Σκαλκώτας» αλλά και τον έξω από αυτήν χώρο.

H γλωσσική πολυμορφία είναι σήμερα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα (ίδιας τάξεως με την οικολογική ισορροπία), ιδιαίτερα στον ευρωπαϊκό χώρο όπου η πολυγλωσσία συνιστά μία από τις μεγάλες παραδόσεις του. Πρέπει να παραδεχθούμε ότι τα αγγλικά ποτέ δεν είχαν ευρωπαϊκό (δηλαδή ηπειρωτικό) προσανατολισμό, αφού ήταν κυρίως η γλώσσα του Ατλαντικού (αυτής της αγγλοσαξονικής λίμνης) και της μεγάλης εξωευρωπαϊκής βρετανικής αυτοκρατορίας. Οι Βρυξέλλες μπορεί να ευνοούν, προς το παρόν ανομολόγητα, την επιβολή των αγγλικών στις ευρωπαϊκές διαδικασίες, για λόγους οικονομικούς και γραφειοκρατίας, αλλά οι Ευρωπαίοι πρέπει να αντισταθούμε σθεναρά σε μια τέτοια προοπτική η οποία θα μας βυθίσει σε μια απίστευτη φτώχεια. Σήμερα αντιτείνουν μερικοί, μιλώντας με όρους αγοράς, ότι τα αγγλικά είναι παράγοντας οικονομικής επιτυχίας. Πολύ εύκολα μπορεί όμως να καταρριφθεί το επιχείρημα για την αναγκαιότητα της μονογλωσσίας είτε σε πρακτικό είτε σε θεωρητικό επίπεδο. Αλλωστε δεν έχουμε καμία απόδειξη ότι η οικονομική επιτυχία είναι συνάρτηση των αγγλικών (οι Κινέζοι κάτι ξέρουν).

Υπάρχει μια αντίληψη ότι η επιβολή των αγγλικών θα οδηγήσει ταυτόχρονα και στην αλλοίωσή τους. Οτι τα αγγλικά θα γίνουν μια γλώσσα-κρεολή και ότι από αυτή την άποψη θα μεταλλαχθούν σε κάτι άλλο, όπως συνέβη με το ιστορικό παράδειγμα των λατινικών και την εξέλιξη τους σε ρωμανικές γλώσσες. Αλλά αυτή η κρεολοποίηση αφορά μόνο τα προφορικά αγγλικά και όχι τα γραπτά. Σήμερα το Internet ως ένα μέσο παγκόσμιας επικοινωνίας όπου κυριαρχούν τα αγγλικά φροντίζει να διατηρεί καθαρή και αναλλοίωτη τη μορφή της αγγλικής γλώσσας βοηθώντας τη διατήρησή της ως ανόθευτου σύμπαντος.

Πώς μπορεί σήμερα να διατηρηθεί η πολυγλωσσία; Αναπαράγω μερικές από τις προτάσεις του Γιώργου Μπαμπινιώτη: Σταυροφορία για την ανάγκη της γλωσσικής πολυμορφίας (εδώ ας χρησιμοποιήσουμε τον εύγλωττο αγγλικό όρο των green linguistics). Καλλιέργεια της γλωσσικής πολυμορφίας στην εκπαίδευση και στην επικοινωνία και ανεκτικότητα για τις άλλες γλώσσες (φυσικά και τις «μειονοτικές»). Καλή γνώση της μητρικής γλώσσας. Εμμονή στη μετάφραση και στη διερμηνεία. H άμυνα των λιγότερο ομιλούμενων γλωσσών είναι η μετάφραση.

Το ΒΗΜΑ, 22/01/2006 , Σελ.: S01
Κωδικός άρθρου: B14670S013
ID: 274681

L’ ECOLOGIE DE LA LANGUE
Par Nikos BAKOUNAKIS
(To Vima, Anagnosmata, Paroussiasseis 22 janvier 2006)

Considérer la langue comme un outil qui a tendance à s’imposer aujourd’hui a créé un ‘marché des langues’ particulier, sur lequel, selon les règles du marché, on choisit ce qui est rentable. De nos jours, c’est l’anglais qui est rentable et c’est cela que nous achetons, souvent avec un zèle qui peut s’avérer fatal. Cependant, la langue n’est pas un outil (ou du moins, pas qu’un outil). C’est tout un univers ontologique (culture, histoire, perception du monde, attitudes de vie, sentiments). Et de ce point de vue, la vitesse à laquelle les champs lexicaux se rétrécissent et à laquelle les langues disparaissent de nos jours sur la planète aboutirait à un triste monolinguisme. Et les langues qui sont en voie de disparition ne sont pas que les langues parlées par des populations restreintes en Océanie ou sur les atolls de l’Océan Pacifique. Elles sont également les langues européennes, par exemple, le breton ou le provençal en France, ou pour prendre un exemple de notre propre pays, l’albanais, l’aroumain, le rom. Tel était le sujet à débattre, lundi dernier, au Palais de la Musique, entre le linguiste français, Claude Hagège et son confrère grec, Giorgos Babiniotis. À force de nombreux arguments mais aussi des lieux communs (notamment de la part de Claude Hagège, qui, nous devons le reconnaître, n’a pas manqué d’afficher un ton dogmatique), ce thème a suscité
l’ engouement du public, à l’intérieur de la salle ‘Skalkotas’ tout à fait bondée, mais aussi dans le hall d’entrée.

La diversité linguistique constitue aujourd’hui un de plus grands paris (au même titre que l’équilibre écologique), surtout dans l’espace européen, où le multilinguisme fait partie des plus grandes traditions. Il faut admettre que l’anglais n’a jamais eu d’orientation européenne (voire continentale), vu qu’il était plutôt la langue de l’Atlantique (de ce lac anglo-saxon) et du grand empire britannique outre-mer. Malgré l’attitude de Bruxelles qui, sans l’avouer ouvertement, favorise à présent l’imposition de l’anglais dans le processus européen pour des raisons financières et bureaucratiques, nous devons, nous européens, lutter vigoureusement contre une telle perspective, qui nous plongerait dans une incroyable pauvreté.

De nos jours, certains qui parlent en termes de marché, avancent
le contre - argument que la maîtrise de l’anglais est un facteur de réussite financière. Néanmoins, l’argument de la nécessité du monolinguisme, tant en pratique qu’en théorie, peut être facilement réfuté. Il n’existe, d’ailleurs, aucune preuve que la réussite économique soit le corollaire de la maîtrise de l’anglais (les chinois en savent quelque chose).

Certains prétendent que la domination de l’anglais provoquerait en même temps son altération. Il deviendrait une sorte de langue créole qui serait mutée en une autre langue, comme ce fut le cas, historiquement, du latin qui a évolué vers les langues romanes. Cependant, cette créolisation ne concerne que l’anglais oral et non pas l’anglais écrit. De nos jours, Internet, moyen de communication universelle dominée par l’anglais, veille à maintenir pure et inaltérée la forme de l’anglais tout en aidant à sa conservation en tant qu’univers pur.

Comment pourrait-on aujourd’hui maintenir le multilinguisme ? Je cite certaines propositions parmi celles que suggère Giorgos Babiniotis : engager une croisade en faveur de la diversité linguistique (utilisons plutôt ici le terme éloquent de l’anglais « green linguistics »). Cultiver la diversité linguistique dans l’éducation et la communication ainsi que la tolérance à l’égard d’autres langues (y compris, bien sûr, les langues « minoritaires »). Bien maîtriser la langue maternelle. Insister sur la traduction et l’interprétation. La défense des langues les moins parlées est la traduction.

Μετάφραση : Αφροδίτη Γεωργαλιού- Κατερίνα Τούβρα
Επιμέλεια: Εύη Παπαγιαννοπύλου- Μονίκ Ρουλένς

Ne m'appelez plus jamais "webcam", mais plutôt "cybercaméra"
Par Philippe Astor
ZDNet France
7 novembre 2006

La Commission générale de terminologie et de néologie a encore enrichi la langue française de quelques termes à utiliser en lieu et place d’un certain nombre d’anglicismes liés aux nouvelles technologies. Petit bilan des nouveaux termes en vigueur.
Ce soir, vous aurez peut-être envie de regarder un bon blockbuster sur votre home cinema dernier cri, mais la Commission générale de terminologie et de néologie risque d'en prendre ombrage. Songez plutôt à user du bon français pour visionner une "grosse machine" sur votre "cinédom". Vous pouvez d'ailleurs faire sauter les guillemets puisque ces termes ont été consacrés dans le Journal officiel n° 214 du 15 septembre 2006.
Ainsi, est-il également conseillé de réinitialiser sa webcam en cybercaméra, et de parler de coparrainage plutôt que de cobranding. Quant aux veejays, ou video jockeys, ils acquièrent désormais le statut d'imagistes, qui ne font donc rien d'autre que... de l'imagisme. Et en matière audiovisuelle, ne vous avisez jamais plus de parler de story-board mais de scénarimage, c'est tellement moins snob.
Au détour de tous les néologismes anglo-saxons qui envahissent notre champ lexical à la faveur d'une démocratisation galopante des nouvelles technologies, mieux vaut tourner sept fois la langue dans sa bouche, avant de se risquer à injurier la francophonie, et parler par exemple de causette sur MSN Messenger plutôt que de chat, de minimessages plutôt que de SMS ou de messages multimédias plutôt que de MMS.
Si vous voulez manifester vos émotions dans ces conversations électroniques, préférez par défaut les frimousses aux emoticons ou aux smileys.
Quand le chat devient une petite causette
Surtout, ne vous risquez pas à accepter tous les cookies lorsque vous surfez sur internet, car ce sont en réalité des mouchards. Quant aux fenêtres pop-up qui polluent votre navigation sur le World Wide Web (pardon, sur la toile d'araignée mondiale), veillez à en activer le blocage, car ce ne sont en définitive que des fenêtres intruses.
Pour être sûr d'accéder à toutes les fonctions du web 2.0, installez par ailleurs tous les modules d'extension et appliquettes nécessaires - et non pas des plug-in ou des applets. Ne perdez pas de vue que le webcasting n'est rien d'autre qu'un moyen de diffusion réticulaire, le spamming un procédé détestable d'arrosage, et la hotline un simple service de téléassistance, rarement gratuit.
Enfin, si vous évoquez la vitesse de votre connexion à internet, préférez les éléments binaires par seconde aux bits par seconde. Évitez également d'évoquer la connectivité de vos différents périphériques, car leur aptitude à fonctionner en réseau s'appelle la connectabilité. Quant à la connectivité de votre réseau domestique, elle relève plutôt de la connexité. L'emploi de connectivité n'est pas incorrect mais déconseillé.
Les anglicismes se glissent partout, jusque sur les pages de votre blog, qu'il serait plus séant de qualifier de bloc-notes. Et s'il vous vient à l'esprit de poster une note depuis la salle d'attente d'un aéroport, ne perdez pas de vue que vous n'êtes pas dans un hot-spot mais dans une zone d'accès sans fil. Vous aurez tout loisir d'écouter en même temps une playlist (sic) sur votre baladeur MP3, et d'activer la fonction de fading à la fin de chaque titre, à propos de laquelle vous préférerez parler dorénavant d'évanouissement.
Copyright © 2006 CNET Networks, Inc. All Rights Reserved. Confidentialité

Μη με ξαναπείτε ποτέ ‘webcam’ . Να με λέτε ‘κυβερνοκάμερα’.
Του Philippe Astor
ZDNet France
7 Νοεμβρίου 2006

Η Γενική Επιτροπή Ορολογίας και Νεολογίας εμπλούτισε ακόμη περισσότερο τη γαλλική γλώσσα με τη χρήση όρων αντικαθιστώντας έναν ορισμένο αριθμό αγγλισμών που συνδέονται με τις νέες τεχνολογίες. Μικρός απολογισμός των νέων σε ισχύ όρων.

Απόψε, ίσως έχετε όρεξη να δείτε ένα καλό blockuster στο home cinema σας, τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Ωστόσο, η Γενική Επιτροπή Ορολογίας και Νεολογίας ενδέχεται να θυμώσει. Καλύτερα να Φροντίσετε να χρησιμοποιείτε τα σωστά γαλλικά για να παρακολουθήσετε μια ‘ογκώδη μηχανή’ στο ‘σινεσπίτι’ σας. Μπορείτε άλλωστε να παραλείψετε τα εισαγωγικά, εφόσον αυτοί οι όροι καθιερώθηκαν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως αρ. 214 της 15ης Σεπτεμβρίου 2006.

Για αυτό, προτείνεται επίσης να ρυθμίσετε τη webcamera σας σε κυβερνοκάμερα, και να μιλάτε περισσότερο για συναναδοχή αντί για cobranding. Όσο για τα veejays, ή video jockeys, αποκτούν στο εξής τον τίτλο των εικονιστών, οι οποίοι δεν κάνουν τίποτα άλλο από ...τον εικονισμό. Και ως προς τον οπτικοακουστικό τομέα, μην τολμήσετε ποτέ πια να μιλήσετε για storyboard, αλλά για σεναριοεικόνα, είνaι πολύ λιγότερο σνομπ.

Παρακάμπτοντας όλους τους αγγλοσαξονικούς νεολογισμούς που εισβάλλουν στο λεξικό μας πεδίο χάρη σ΄ένα καλπάζοντα εκδημοκρατισμό των νέων τεχνολογιών, αξίζει να στύψει κανείς το μυαλό του προτού μιλήσει, για να αποφύγει τον κίνδυνο να προσβάλει τη γαλλοφωνία και να αναφερθεί, για παράδειγμα, σε κουβεντούλα στο MSN Messenger παρά σε chat, σε μινιμηνύματα παρά SMS ή μηνύματα πολυμέσων αντί ΜMS.

Αν θέλετε να εκδηλώσετε τα συναισθήματά σας σε αυτές τις ηλεκτρονικές συζητήσεις, προτιμήστε -ελλείψει άλλου- τις φατσούλες από τα emoticons ή τα smileys.

Όταν το chat γίνεται κουβεντούλα

Κυρίως, μη διακινδυνεύσετε να αποδεχθείτε όλα τα cookies όταν σερφάρετε στο Ίντερνετ, γιατί πρόκειται στην πραγματικότητα για σπιούνους. Όσο για τα παράθυρα pop-up που μολύνουν την πλοήγησή σας στο World Wide Web (συγγνώμη, στον παγκόσμιο ιστό αράχνης), φροντίστε να ενεργοποιήσετε τo μπλοκάρισμα, καθώς πρόκειται αποκλειστικά για εμβόλιμα παράθυρα.

Για να είστε σίγουροι ότι έχετε πρόσβαση σε όλες τις λειτουργίες του web 2.0, εγκαταστήστε επιπλέον όλες τις μονάδες επέκτασης και τις απαραίτητες μικροεφαρμογές― και όχι plug-in ή applets. Μη σας διαφεύγει ότι το webcasting δεν είναι τίποτα άλλο από ένα μέσo δικτυοδιανομής, το spamming μια απεχθής διεργασία ποτίσματος και η hotline μια απλή υπηρεσία τηλεϋποστήριξης, σπάνια δωρεάν.

Τέλος, εάν αναφέρεστε στην ταχύτητα της σύνδεσής σας στο Ίντερνετ, προτιμήστε το δυαδικά στοιχεία ανά δευτερόλεπτο από το bits ανά δευτερόλεπτο. Αποφύγετε επίσης να αναφερέστε στη συνδεσιμότητα των διαφόρων περιφερειακών σας, γιατί η ικανότητά τους να λειτουργούν σε δίκτυο ονομάζεται συνδεσμικότητα. Όσο για τη συνδεσιμότητα του οικιακού σας δικτύου, πρόκειται περισσότερο για συνεκτικότητα. Η χρήση της συνδεσιμότητας δεν είναι λανθασμένη, αλλά δε συνιστάται.

Οι αγγλισμοί παρεισφρύουν παντού, μέχρι τις σελίδες του blog σας, το οποίο θα ήταν πιο φρόνιμο να ονομάζετε σημειωματάριο. Και αν σας έλθει η ιδέα να στείλετε ένα σημείωμα από την αίθουσα αναμονής αεροδρομίου, μην ξεχνάτε ότι δεν είστε σε ένα hot-spot, αλλά σε μια ζώνη ασύρματης πρόσβασης. Θα έχετε τη δυνατότητα να ακούτε ταυτόχρονα ένα playlist (sic) στο MP3 σας ενώ θα ενεργοποιείτε τη λειτουργία fading στο τέλος κάθε κομματιού, στην οποία θα αναφέρεστε, απο δω και στο εξής, ως σβήσιμο.

Copyright © 2006 CNET Networks, Inc. All Rights Reserved. Confidentialité

Επιμέλεια μετάφρασης : Εύη Παπαγιαννοπούλου, Αφροδίτη Γεωργαλιού, Κατερίνα Τούβρα