errante writes, "Συνεδρίου περιήγησις.

Συνέδριο, αχ συνέδριο! (Πώς έλεγε το τραγουδάκι στη Λιλιπούπολη «θέλω μουσείο, μουσείο, αχ μουσείο..») Έκανα λοιπόν μια περιήγηση στο συνέδριο, και τα στοιχεία που μπορώ να δώσω είναι μάλλον περιγραφικά. Κι αυτό γιατί .."

Κι αυτό γιατί μπόρεσα να παρακολουθήσω λίγες σε σχέση με το σύνολό τους εισηγήσεις. Γιατί οι ομιλητές ήταν πολλοί (129 στο πρόγραμμα, εκτός από κάποιους λίγους που δεν ήρθαν τελικώς) και μιλούσαν την ίδια ώρα σε τέσσερις διαφορετικές αίθουσες. Περιλήψεις των εισηγήσεων, που κάπως βοηθούν να επιλέξεις τουλάχιστον θέμα, υπήρχαν στο διαδίκτυο μόνο 29. Τέλος δεν υπήρχε μετάφραση δυστυχώς, οπότε προτιμούσε ο καθένας να ακούσει κάτι στη μητρική του γλώσσα. Στην ίδια συνεδρίαση (38 στο σύνολο) υπήρχαν συχνά εισηγήσεις σε διαφορετικές γλώσσες, στα ελληνικά, στα ισπανικά, στα αγγλικά (λίγες) και στα γαλλικά (ελάχιστες). Αυτό σήμαινε στην πράξη μια διαρκή μετακίνηση του ακροατηρίου από τη μια αίθουσα στην άλλη. Οι Ισπανοί ακροατές, φοιτητές της Φιλοσοφικής κυρίως, άκουγαν τους Ισπανούς καθηγητές τους, κρατούσαν και σημειώσεις, σαν να ήταν στο μάθημα, κι έτσι έτρεχαν από αίθουσα σε αίθουσα (παίρνουν και κάποια βεβαίωση συμμετοχής και ίσως μερικές διδακτικές μονάδες), ενώ αντίστοιχα οι Έλληνες φιλοξενούμενοι άκουγαν ως επί το πλείστον τους Έλληνες, ή πάντως όχι τους ισπανόφωνους. Ο ρυθμός του ομιλητή ήταν συχνά πολύ γρήγορος, ώστε να προλάβει να διαβάσει τις –αρκετές- σελίδες του στα προβλεπόμενα 15-20 λεπτά. Μερικοί από τους Έλληνες εισηγητές, από πανεπιστήμια και της Ελλάδας και του εξωτερικού, διάβασαν τα κείμενά τους στα ισπανικά, αγγλικά και γαλλικά, ενώ επτά-οκτώ ξένοι καθηγητές (Μόσχα –δύο-, Άγκυρα, Παΐς Μπάσκο, Κατάνη, Γενεύη, Βιέννη, Αμβούργο και Νάπολη) μίλησαν σε εξαιρετικά ελληνικά.

Οι ακροατές που περνοδιάβαιναν δημιουργούσαν μια αναστάτωση. Καθώς μάλιστα οι είσοδοι των αιθουσών ήταν από την πλευρά της έδρας, οι εισερχόμενοι και εξερχόμενοι περνούσαν μπροστά από τον ομιλητή, το δάπεδο έτριζε, σου αποσπούσαν την προσοχή και γενικά ήταν κάτι αρκετά ενοχλητικό.

Από τις εισηγήσεις, πολλές αναμόχλευαν τα ίδια και τα ίδια και μερικές παρέμειναν σε παλαιές και αφόρητα συντηρητικές ερμηνείες. Για να μη μιλήσω για τοποθετήσεις του είδους «η άλωση προοιώνιζε το κακό που απειλεί σήμερα την Ευρώπη», γιατί είναι, τουλάχιστον από επιστημονική άποψη, επιεικώς απαράδεκτες κατά τη γνώμη μου. Άκουσα και εισηγήσεις με απόψεις, μπορεί όχι καινούριες ή πρωτότυπες, αλλά πάντως ενδιαφέρουσες, όπως του Π. Παπαστρατή από το Πάντειο (στα αγγλικά όμως), για την Κωνσταντινούπολη ως κεντρικό σημείο των εθνικών ιδεολογιών και διεκδικήσεων, στα πλαίσια της εξωτερικής πολιτικής των βαλκανικών χωρών και της Ρωσίας τον 19ο αιώνα. Μου έκανε εντύπωση επίσης ένας νεαρός από το πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, Χοσέ Χουάν Κόμπος, που μιλούσε χωρίς να διαβάζει από μέσα την εισήγησή του, για ένα ενδιαφέρον θέμα, πώς ο νικητής καταστρέφει τα μνημεία τα πιο αντιπροσωπευτικά του πολιτισμού του ηττημένου, όπως έγινε και στην Κωνσταντινούπολη και στην Αντεκέρα, εδώ κοντά, μία από τις πανέμορφες καστροπολιτείες της Ανδαλουσίας.

Όπως και να ’ναι, ούτε ειδικές γνώσεις επί του θέματος έχω ούτε και παρακολούθησα έναν σημαντικό αριθμό επί του συνόλου των εισηγήσεων, που θα μου επέτρεπε να διαμορφώσω άποψη. Όταν εκδοθούν μεταφρασμένες οι εισηγήσεις, θα μπορεί ο καθένας να σχηματίσει μια αντίληψη περί του όλου θέματος. Απλώς, ως ακροάτρια, έψαχνα κάτι διαφορετικό, μια πιο φρέσκια ίσως ματιά στο θέμα. Και αυτή ήρθε από την Τουρκία. Αξίζει να αναφερθώ ιδιαίτερα στην Ντάμλα Ντεμίροζου, μια νέα καθηγήτρια από την Άγκυρα, που μίλησε με κάτι όμορφα ελληνικά για το θέμα της παρουσίασης του 1453 στα ελληνικά και τα τουρκικά εγχειρίδια, που, παρά την παρέμβαση της UNESCO, δεν έχουν καταφέρει ακόμη να απαλλαγούν από τα στερεότυπα εις βάρος του τουρκικού και του ελληνικού λαού αντίστοιχα, στα πλαίσια του γενικότερου προβλήματος που διαιωνίζεται: άλωση ή κατάκτηση, Ισταμπούλ ή Κωσταντινούπολη, κτλ. Παρουσίασε και σε διαφάνεια μια σελίδα ενός τουρκικού εγχειριδίου της Β΄ Γυμνασίου και μια ενός ελληνικού της Γ΄ Γυμνασίου, που παρουσίαζαν την άλωση, πτώση ή κατάκτηση της Πόλης και της έδιναν ιδιαίτερη βαρύτητα, ποιο ήταν ποιανού ήταν βέβαια ηλίου φαεινότερο. Υποστήριξε ότι στην Τουρκία με το θέμα παθιάζονται μόνο οι εθνικιστές και οι άνθρωποι χαμηλής τάξης και μόρφωσης, ενώ η τουρκική αριστερά δεν δίνει πεντάρα για το πώς ονομάζουν το γεγονός και την Πόλη, σαν να μην τους ενδιαφέρει καθόλου, απαξιούν να το συζητήσουν. Έτσι είπε. Η Ντεμίροζου πρότεινε μια υπέρβαση πολύ όμορφη και επιστημονική, αγνοώντας βέβαια πανηγυρικά την πολιτική που υπαγορεύει τη συγγραφή των εγχειριδίων, σαν να μην την αφορά. Σκέφτηκα να κάνω μια σχετική ερώτηση στο τέλος, αλλά ντράπηκα, άσε, λέω, δεν την αφορά την ομιλήτρια, δεν προτείνει λύση του ανατολικού ζητήματος, μια επιστημονική υπέρβαση προτείνει μόνο. Ωστόσο ο καθηγητής Ε. Χρυσός και ένας άλλος ηλικιωμένος από τους Έλληνες συνέδρους, έκριναν σκόπιμο να τη ρωτούν από πότε ακριβώς ονομαζόταν Ισταμπούλ, αν την αλλαγή της ονομασίας την επέβαλε νόμος του Κεμάλ και πότε, στα οποία η ομιλήτρια δεν μπορούσε να τους απαντήσει με βεβαιότητα, κι εγώ έκανα μια μικρή παρατήρηση ότι και τη Νίκαια τη λένε Ισνίκ και την Αλεξάνδρεια Ισκανταρίγια, αλλά δεν ασχολείται κανείς μ’ αυτό. (Πραγματικά, στο μουσείο Μπενάκη είχα δει, θυμάμαι, τα αριστουργήματα της τεχνικής Ισνίκ, και με τους Αιγυπτίους δεν τα έβαλε κανείς γιατί λένε έτσι την άλλοτε κοσμοπολίτισσα, την πλανεύτρα, την πόλη του Καβάφη, την «πριγκίπισσα και πόρνη» του Λ. Ντάρρελ, την πόλη του Τσίρκα, την πολιτεία με τους διακόσιες χιλιάδες Έλληνες, που στο νεκροταφείο της διαβάζει κανείς πάνω στα επιτύμβια μνημεία ένα σωρό ονόματα πολιτικών της νεότερης ελληνικής ιστορίας, την πόλη που ανέθρεψε Έλληνες επιστήμονες του μεγέθους του Ήρωνα και του Ερατοσθένη, που διέθετε μια θρυλική βιβλιοθήκη και δημόσιο φωτισμό τα βράδια της ύστερης αρχαιότητας, που την ίδρυσε εκείνος ο απίθανος νέος άντρας, Ισκαντάρ ελ Άκμπαρ, ο Αλέξανδρος ο Μακεδών ντε, μέγας ή όχι, πάντως της πόλης ήταν μεγάλη η χάρη. Ούτε πάλι οι Αιγύπτιοι θυμώνουν μαζί μας που την πατρίδα τους δεν τη λέμε Μασρ, ούτε οι Γερμανοί ούτε οι Γάλλοι…. Ούτε με τους κατοίκους του Θεσσαλικού κάμπου τα έβαλε κανείς που από Ζουλευκάρι ή Μασκλούρι, τα χωριά τους τα βγάλανε Κρύα Βρύση, Ξινονέρι και τέτοια. - Αυτά τα είπα μόνο από μέσα μου.) Ακολούθως άλλοι ανέφεραν ένα ολόκληρο ζήτημα που έχει προκύψει αν η Ισταμπούλ γράφεται με μπ ή νμπ, αλλά ευτυχώς, τέλος, κάποιος ανέφερε ότι γίνεται και στη Θεσσαλονίκη μια σχετική δουλειά για τα σχολικά εγχειρίδια (κι όποιος ξέρει ας μας πληροφορήσει, παρακαλώ), κι έτσι γυρίσαμε στο θέμα, και αρκετοί πλησίασαν την καθηγήτρια, υποθέτω να της εκφράσουν μια ηθική υποστήριξη. Εγώ δεν μπόρεσα να μη σκεφτώ ότι στην πατρίδα της δεν θα πρέπει να είναι τόσο εύκολο να υποστηρίζεις τέτοιες απόψεις, όσο κι αν ενδιαφέρεται η χώρα αυτή να παρουσιάσει στην Ευρώπη την εικόνα ενός προϊόντος εκδημοκρατισμού.

Τέλος, ακροατές υπήρχαν αρκετοί, νομίζω, περίπου τριάντα με σαράντα σε κάθε συνεδρίαση (εντάξει, εκτός από τις δύσκολες ώρες), άλλωστε οι σύνεδροι παρακολουθούσαν επίσης.

Οι θεματικές ενότητες αφορούσαν άλλες μία μόνο συνεδρία και άλλες περισσότερες, όπως πχ οι σχετικές με τη λογοτεχνία.

Οι θεματικές ενότητες, σύμφωνα με το πρόγραμμα του συνεδρίου, ήταν οι εξής:

Η βυζαντινή Κωνσταντινούπολη

Η βυζαντινή Κωνσταντινούπολη στην παγκόσμια λογοτεχνία

Η Κωνσταντινούπολη όπως την είδαν οι Εβραίοι

Η Κωνσταντινούπολη όπως την είδαν οι Τούρκοι και οι Έλληνες

Η Κωνσταντινούπολη στην ισπανική μεσαιωνική λογοτεχνία

Η Κωνσταντινούπολη στη νεοελληνική λογοτεχνία

Η καθημερινή ζωή στην Κωνσταντινούπολη

Κωνσταντινούπολη: η πόλη

Η Κωνσταντινούπολη ως πολιτιστικό κέντρο

Η Κωνσταντινούπολη στη βυζαντινή λογοτεχνία

Οι ιστορικοί της άλωσης

Θρήνοι για την άλωση

Η Κωνσταντινούπολη και οι άλλοι λαοί

Πολιορκίες της Κωνσταντινούπολης

Η άλωση από την άποψη των Ελλήνων

Ισπανία και Κωνσταντινούπολη

Η άλωση στην παγκόσμια λογοτεχνία

Η άλωση στη δυτική λογοτεχνία

Συνέπειες της άλωσης

Μετά την άλωση

Η Κωνσταντινούπολη μετά την άλωση

Η Κωνσταντινούπολη στη δυτική λογοτεχνία



Όποιος ενδιαφέρεται για περισσότερες πληροφορίες, καλύτερα να τις ψάξει στη διεύθυνση του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών, www.cebnch. com





Αρετή Πότσιου